Το ξέ­σπα­σμα και η ό­ξυν­ση της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης στην Ελ­λά­δα α­πο­τέ­λε­σαν γό­νι­μο έ­δα­φος για στε­ρε­ο­τυ­πι­κές α­να­λύ­σεις και αρ­νη­τι­κές α­να­φο­ρές στα μέ­σα ε­νη­μέ­ρω­σης. Τό­σο στην Ελ­λά­δα ό­σο και στη Γερ­μα­νί­α δι­α­τυ­πώ­θη­καν α­πό­ψεις που υ­πο­γράμ­μι­σαν τις δι­α­φο­ρές και ε­πι­δό­θη­καν σε στεί­ρα α­να­ζή­τη­ση ε­νό­χων, δί­νον­τας έ­τσι τρο­φή για εν­τά­σεις και πα­ρε­ξη­γή­σεις με­τα­ξύ των δύ­ο πλευ­ρών τό­σο στο πο­λι­τι­κό ό­σο και στο κοι­νω­νι­κό πε­δί­ο.

Έ­ξι φοι­τη­τές του Τμή­μα­τος Ε­πι­κοι­νω­νί­ας και ΜΜΕ του Πα­νε­πι­στη­μί­ου της Ερ­φούρ­της βγή­καν προς ά­γραν στε­ρε­ο­τύ­πων για την Ελ­λά­δα της κρί­σης στα γερ­μα­νι­κά μίν­τια. Κεν­τρι­κό ε­ρώ­τη­μα του ε­ρευ­νη­τι­κού τους πρό­τζε­κτ, που δι­ήρ­κε­σε έ­να χρό­νο και πα­ρου­σι­ά­στη­κε τον Ι­ού­λιο, ή­ταν να δι­α­πι­στω­θεί σε ποι­ο βαθ­μό αν­τα­να­κλά­ται στους δέ­κτες η ει­κό­να της Ελ­λά­δας που με­τα­φέ­ρουν τα γερ­μα­νι­κά μέ­σα ε­νη­μέ­ρω­σης. Την ε­πι­στη­μο­νι­κή ε­πο­πτεί­α της έ­ρευ­νας εί­χε ο κ. Κά­ι Χά­φεζ, κα­θη­γη­τής Πο­λι­τι­κής Ε­πι­στή­μης και ΜΜΕ στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Ερ­φούρ­της. Ό­πως ε­πι­σή­μα­νε στη DW, α­πό την έ­ρευ­να δι­α­πι­στώ­θη­κε ό­τι «τα γερ­μα­νι­κά μέ­σα ε­νη­μέ­ρω­σης τεί­νουν συ­χνά να πα­ρου­σιά­ζουν την Ελ­λά­δα και ι­δί­ως τους Έλ­λη­νες με έ­ναν ι­δι­αί­τε­ρα στε­ρε­ο­τυ­πι­κό τρό­πο. Έ­γι­νε λό­γος για ‘­χρε­ο­κο­πη­μέ­νους Έλ­λη­νε­ς’, για ‘­τεμ­πέ­λη­δες Έλ­λη­νε­ς’, ‘­φο­ρο­φυ­γά­δε­ς’ που α­πο­μυ­ζούν την Ε­Ε και άλ­λα πα­ρό­μοι­α -και αυ­τό ό­χι μό­νο σε λα­ϊ­κά μέ­σα, ό­πως η ε­φη­με­ρί­δα B­i­ld, αλ­λά εν μέ­ρει α­κό­μη και σε σο­βα­ρές ε­φη­με­ρί­δες, αν και σε μι­κρό­τε­ρο βαθ­μό».

Υ­πε­ρα­πλου­στεύ­σεις και σε έγ­κρι­τα μέ­σα

Στο μι­κρο­σκό­πιο της έ­ρευ­νας, την ο­ποί­α στή­ρι­ξε το πο­λι­τι­κό ί­δρυ­μα Κόν­ραντ Αν­τε­νά­ου­ερ στην Α­θή­να, βρέ­θη­καν οι ε­φη­με­ρί­δες B­i­ld και F­r­a­n­k­f­u­r­t­er A­l­l­g­e­m­e­i­ne Z­e­i­t­u­ng. Αμ­φό­τε­ρες κα­τέ­χουν ε­ξέ­χου­σα θέ­ση στο γερ­μα­νι­κό μιν­τια­κό το­πί­ο, υι­ο­θε­τούν ω­στό­σο σα­φώς δι­α­φο­ρε­τι­κές προ­σεγ­γί­σεις, κά­τι που δι­α­φά­νη­κε και στο πλαί­σιο της έ­ρευ­νας. Η λα­ϊ­κή B­i­ld ε­πι­βε­βαί­ω­σε την ρο­πή της προς υ­πε­ρα­πλου­στευ­τι­κές, συ­ναι­σθη­μα­τι­κά φορ­τι­σμέ­νες και ε­νί­ο­τε προ­κλη­τι­κές α­πό­ψεις. Αν­τί­θε­τα, η έγ­κρι­τη συν­τη­ρη­τι­κή ε­φη­με­ρί­δα της Φραν­κφούρ­της ε­πέ­δει­ξε με­τρι­ο­πα­θέ­στε­ρο πνεύ­μα, ε­πι­χει­ρών­τας πιο ου­δέ­τε­ρες και α­πο­στα­σι­ο­ποι­η­μέ­νες α­να­λύ­σεις. Ω­στό­σο, αν και εμ­φά­νι­σε το μι­σό α­ριθ­μό στε­ρε­ο­τύ­πων συγ­κρι­τι­κά με τη B­i­ld στα δη­μο­σι­εύ­μα­τα που ε­ξε­τά­στη­καν, δεν α­πέ­φυ­γε τη συ­ναι­σθη­μα­τι­κά φορ­τι­σμέ­νη φρα­σε­ο­λο­γί­α ή και α­πλο­ϊ­κές ε­ξη­γή­σεις που, για πα­ρά­δειγ­μα, α­πο­δί­δουν ο­ρι­σμέ­να κα­κώς κεί­με­να στην Ελ­λά­δα στη συλ­λο­γι­κή «πα­ρορ­μη­τι­κό­τη­τα» ή την «ξε­ρο­κε­φα­λιά» των Ελ­λή­νων.

Τό­σο αρ­νη­τι­κά ό­σο και θε­τι­κά στε­ρε­ό­τυ­πα φά­νη­κε να υι­ο­θε­τούν και τα ά­το­μα που α­πάν­τη­σαν τη­λε­φω­νι­κά σε σει­ρά ε­ρω­τή­σε­ων βά­σει ε­νός ο­δη­γού συ­νέν­τευ­ξης. Α­κο­λού­θως πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε ποι­ο­τι­κή α­νά­λυ­ση των α­παν­τή­σε­ων. Ό­πως δή­λω­σε στη DW η Ά­νε Αρ­μπρε­χτ, μέ­λος της ε­ρευ­νη­τι­κής ο­μά­δας, «κά­να­με κά­ποι­ες συ­νεν­τεύ­ξεις, στις ο­ποί­ες -πα­ρό­τι ή­ταν λί­γες- κά­θε συμ­με­τέ­χων μας α­νέ­φε­ρε στε­ρε­ό­τυ­πα που εί­χα­με εν­το­πί­σει προ­η­γου­μέ­νως σε δη­μο­σι­εύ­μα­τα των ε­φη­με­ρί­δων, χω­ρίς να τον φέ­ρου­με ά­με­σα αν­τι­μέ­τω­πο με αυ­τά. Αυ­τό ση­μαί­νει ό­τι υ­πήρ­χε ή­δη έ­νας βαθ­μός ταύ­τι­σης».

Τα μέ­σα ε­νη­μέ­ρω­σης φέ­ρουν ση­μαν­τι­κή ευ­θύ­νη

Πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι τα στε­ρε­ό­τυ­πα των ΜΜΕ α­νι­χνεύ­θη­καν σε με­γά­λο βαθ­μό και στους ε­ρω­τη­θέν­τες, δεν μπο­ρεί να ε­ξα­χθεί το συμ­πέ­ρα­σμα ό­τι τα γερ­μα­νι­κά μίν­τια με­τα­φέ­ρουν στε­ρε­ό­τυ­πα, ε­πι­ση­μαί­νουν οι συν­τά­κτες της έ­ρευ­νας, η ο­ποί­α δεν ε­στί­α­σε στην προ­έ­λευ­ση των στε­ρε­ο­τύ­πων. Ό­πως ε­ξη­γεί η Ά­νε Αρ­μπρε­χτ, «υ­πάρ­χει έ­να πλή­θος με­μο­νω­μέ­νων πα­ρα­γόν­των που τρο­φο­δο­τούν τις αν­τι­λή­ψεις μας για τον κό­σμο. Τα ΜΜΕ εί­ναι μό­νο έ­νας α­πό αυ­τούς. Και αυ­τά, ό­μως, ‘­εμ­πνεύ­στη­κα­ν’ α­πό κά­που τις αν­τι­λή­ψεις τους».

Ο κ. Χά­φεζ το­νί­ζει, ω­στό­σο, ό­τι τα μέ­σα ε­νη­μέ­ρω­σης φέ­ρουν ση­μαν­τι­κή ευ­θύ­νη και κα­λούν­ται να ε­νη­με­ρώ­νουν με «κα­θα­ρό και α­κρι­βή τρό­πο», κα­θώς «η Ελ­λά­δα έ­χει α­ναμ­φι­σβή­τη­τα σο­βα­ρά προ­βλή­μα­τα, τα ο­ποί­α ό­μως δεν πρέ­πει να α­πο­δί­δον­ται ο­πωσ­δή­πο­τε στη νο­ο­τρο­πί­α των αν­θρώ­πων. Σε αυ­τήν την πε­ρί­πτω­ση πρό­κει­ται για ε­σφαλ­μέ­νους οι­κο­νο­μι­κούς χει­ρι­σμούς, ό­χι για συγ­κε­κρι­μέ­νη ι­δι­ό­τη­τα ή χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό των Ελ­λή­νων. Και­ρούς κρί­σης βί­ω­σαν ό­λες οι χώ­ρες και ό­λα τα έ­θνη -το ί­διο ι­σχύ­ει και για την Ελ­λά­δα».

Οι 11 συ­νεν­τευ­ξι­α­ζό­με­νοι ε­πι­λέ­χθη­καν με βά­ση ο­ρι­σμέ­να κοι­νω­νι­κά-δη­μο­γρα­φι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά (η­λι­κί­α, φύ­λο, μορ­φω­τι­κό ε­πί­πε­δο, πε­ρι­ο­χή) και χω­ρί­στη­καν σε τρεις η­λι­κια­κές κα­τη­γο­ρί­ες (18-34, 35-49 και 50-65). Μί­α πα­ρά­με­τρος που λή­φθη­κε υ­πό­ψη ή­ταν και η ε­πα­φή των ε­ρω­τη­θέν­των με Έλ­λη­νες. Η Ά­νε Αρ­μπε­χτ δι­ευ­κρι­νί­ζει ό­τι «ό­ποι­ος έ­χει ε­πα­φή με Έλ­λη­νες ρέ­πει προς μί­α πιο ι­σορ­ρο­πη­μέ­νη, πιο ρε­α­λι­στι­κή ά­πο­ψη. Κα­τα­λα­βαί­νει ό­τι δεν πρό­κει­ται για μια ο­μοι­ο­γε­νή μά­ζα αλ­λά για ξε­χω­ρι­στές, α­το­μι­κές πε­ρι­πτώ­σεις. Έ­τσι αν­τι­λαμ­βά­νε­ται ό­τι δεν μπο­ρεί ο κά­θε με­μο­νω­μέ­νος Έλ­λη­νας να θε­ω­ρη­θεί υ­πεύ­θυ­νος για την κρί­ση».

Τα στε­ρε­ό­τυ­πα δεν γνω­ρί­ζουν η­λι­κί­α και μόρ­φω­ση

Α­ξι­ο­ση­μεί­ω­το εί­ναι το γε­γο­νός ό­τι η υι­ο­θέ­τη­ση στε­ρε­ο­τυ­πι­κών α­πό­ψε­ων δεν έ­δει­ξε να ε­πη­ρε­ά­ζε­ται ού­τε α­πό την η­λι­κί­α ού­τε α­πό το μορ­φω­τι­κό ε­πί­πε­δο των ε­ρω­τη­θέν­των. Κοι­νή τους δι­α­πί­στω­ση ή­ταν πάν­τως ό­τι οι Έλ­λη­νες έ­ζη­σαν τα προ­η­γού­με­να χρό­νια πά­νω α­πό τις δυ­να­τό­τη­τές τους. Πάν­τως, τα ΜΜΕ έ­δει­ξαν να προ­χω­ρούν έ­να βή­μα πα­ρα­πέ­ρα, ε­πιρ­ρί­πτον­τας σε κά­ποι­ες πε­ρι­πτώ­σεις -σε αν­τί­θε­ση με τους ε­ρω­τη­θέν­τες- «πα­νουρ­γί­α» και «δό­λο» στους Έλ­λη­νες.

«Μπο­ρεί κα­νείς να θε­ω­ρή­σει δε­δο­μέ­νο ό­τι η ρο­πή των σο­βα­ρών μέ­σων ε­νη­μέ­ρω­σης στο λα­ϊ­κι­σμό πα­ρα­τη­ρεί­ται εν­το­νό­τε­ρα σε και­ρούς κρί­σης και τό­τε εί­ναι που τα μέ­σα γί­νον­ται ι­δι­αί­τε­ρα ε­πιρ­ρε­πή στη χρη­σι­μο­ποί­η­ση κλι­σέ και στε­ρε­ο­τυ­πι­κών ε­θνι­κών ει­κό­νων» ε­πι­ση­μαί­νει ο κ. Χά­φεζ.

imerisia.gr