Το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας συνεχίζοντας την έρευνα ιστορικής τεκμηρίωσης σχετικά με τους περιβαλλοντικούς και πολιτισμικούς πόρους της Νότιας Μεσσηνίας με στόχο την χαρτογράφηση και ανάδειξη των ιστορικών μονοπατιών της μεσογειακής κοιλάδας του Μηναγιώτικου ρέματος, φέρνει στο φως ένα αδημοσίευτο σπάνιο στρατιωτικό ιταλικό χάρτη του 1941.
Πρόκειται για στρατιωτικό έγχρωμο χάρτη που τυπώθηκε από το Στρατιωτικό Γεωγραφικό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας (Instituto Geografico Militare – Firenze) το 1941 και αποτελούσε, σύμφωνα με επισήμανση στο περιθώριο του, ειδική έκδοση αποκλειστικά για την χρήση του ιταλικού στρατού. Το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας εντόπισε τον σχετικό σπάνιο χάρτη στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) το οποίο από το 2009 αποτελεί τμήμα του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ). Έτσι, ύστερα από σχετικό αίτημα, το ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ παραχώρησε στο Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας αντίγραφο του χάρτη σε υψηλή ανάλυση για ερευνητικούς και μόνο σκοπούς.
Ο χάρτης έχει γενικό τίτλο «Koroni –Pylos» και είναι κλίμακας 1: 100.000, ενώ διαθέτει αναλυτικό πίνακα επεξήγησης των συμβόλων του. Με βάση τον πίνακα αυτό διαπιστώνουμε ότι, με διπλή κόκκινη ενιαία γραμμή αποτυπώνονται στο χάρτη οι ελάχιστοι δρόμοι της Νότιας Μεσσηνίας (Strade di I, II, III ordine). Επίσης, με μονή ενιαία κόκκινη γραμμή αποτυπώνονται στο χάρτη η πληθώρα των μονοπατιών που συνέδεαν τους οικισμούς της Νότιας Μεσσηνίας, «καλός μουλαρόδρομος» όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στον πίνακα επεξήγησης (Mulattiera buona), ενώ με διακεκομμένη κόκκινη γραμμή αποτυπώνονται οι κακοί μουλαρόδρομοι (Mulattiera Cattiva). Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι, οι περισσότεροι από αυτούς τους ιστορικούς μουλαρόδρομους – μονοπάτια δεν υφίστανται πλέον και ο χάρτης έτσι αποκτά μια παραπάνω αξία σε σχέση με την σημερινή ανάγκη αναβίωσης των ιστορικών αυτών χαμένων μονοπατιών στα πλαίσια της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης.
Ιδιαίτερη σημασία όμως έχει και η αποτύπωση του υδρογραφικού δικτύου στο χάρτη, καθώς οι Ιταλοί σκιαγραφούν τις λεκάνες απορροής των σημαντικών υδρογραφικών δικτύων της Νότιας Μεσσηνίας. Έτσι, με διπλή μαύρη γραμμή που εσωτερικά σκιαγραφείται με μπλε χρώμα αποτυπώνονται τα ποτάμια συνεχούς ροής, ενώ με αχνή μονή μπλε διακεκομμένη γραμμή σκιαγραφούνται οι χείμαρροι με περιοδική ροή της εν λόγω περιοχής. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το Μηναγιώτικο ρέμα, καθώς ο χάρτης αποτυπώνει τo εν λόγω υδρογραφικό δίκτυο δενδριτικής μορφής (καθώς σκιαγραφούνται πλήθος πλευρικών χειμάρρων μη σταθερής ροής που καταλήγουν στην κοίτη ροής του) που ξεκινάει από την περιοχή του οικισμού Κάτω Μηνάγια (Kato Minajia) και εκβάλλει στον θαλάσσιο κόλπο δυτικά του οικισμού της Ταβέρνας (Tawerna), που σήμερα έχει μετονομαστεί σε Φοινικούντα. Σημαντική είναι και η χλωρίδα της περιοχής, καθώς μεγάλο μέρος της Νότιας Μεσσηνίας καλύπτεται με δάσος σύμφωνα με τις ενδείξεις του χάρτη. Έτσι πυκνή δασώδης βλάστηση παρατηρείται στην υδρολογική λεκάνη του Μηναγιώτικου ρέματος καθώς και περιμετρικά του όρους Λυκόδημου.
Βάσει όλων αυτών, ο εν λόγω σπάνιος στρατιωτικός αδημοσίευτος χάρτης αποτελεί μοναδική πηγή γνώσης, καθώς για πρώτη φορά έρχονται στο φως σημαντικά στοιχεία για τα ιστορικά άγνωστα μονοπάτια της περιοχής καθώς και για τη χλωρίδα της. Έτσι, ο εν λόγω χάρτης μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη χαρτογράφηση και αναβίωση των μονοπατιών των αρχών του 20ου αιώνα που διέτρεχαν την περιοχή και συνέδεαν τους οικισμούς. Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι, μεγάλο μέρος από αυτούς τους παλιούς μουλαρόδρομους θυσιάστηκε από τη διάνοιξη του νεώτερου οδικού δικτύου και έσβησαν από τη περιοχή. Τα όποια λίγα μονοπάτια που διασώθηκαν ήταν αυτά που διέτρεχαν απομακρυσμένες περιοχές, ενώ τα τοπικά πλέγματα από κτηνοτροφικά μονοπάτια, εάν και διατηρήθηκαν μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα, έσβησαν και αυτά σταδιακά καθώς εξαφανιζόταν η κτηνοτροφία.
Σήμερα, όλος αυτός ο χαμένος πλούτος της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μπορεί να συντεθεί μέσω της αναβίωσης των χαμένων πεζοπορικών διαδρομών, αναδεικνύοντας ήθη, έθιμα, ιστορίες και μνημεία. Καθώς, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, αλλά πολύ περισσότερο αποτελεί τμήμα των βημάτων των προγόνων μας, της ιστορίας μας, του πολιτισμού μας και εν γένει της ταυτότητάς μας.
