Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι, δεν θα μπορούσα παρά να ξεκινήσω την τοποθέτησή μου με την τροπολογία που κατατέθηκε αργά το βράδυ της Παρασκευής στο παρόν νομοσχέδιο. Και η οποία τροπολογία – υπό το βάρος της γενικής κατακραυγής αντιπολίτευσης και κοινωνίας – αποσύρθηκε μόλις λίγες ώρες αργότερα. Τι προέβλεπε αυτή η τροπολογία; Προέβλεπε ότι τα κανάλια που δεν πήραν άδεια στο πλαίσιο του διαγωνισμού φιάσκο για τις τηλεοπτικές άδειες που διοργάνωσε η Κυβέρνηση, θα έκλειναν εντός 5 ημέρων, και για να μιλήσουμε απλά: θα έριχνε μαύρο σε όλα τα κανάλια πλην των 4 που πήραν άδεια.
Κυρίες και Κύριοι της κυβερνώσας πλειοψηφίας,
Ενώ εσείς δημιουργήσατε τεχνητά το αδιέξοδο για τη μη συγκρότηση του ΕΣΡ αφού εσείς επιλέξατε να λήξετε τις θητείες των μελών του ΕΣΡ ενώ δεν υπήρχε ακόμη συναίνεση για την αντικατάστασή τους,
Ενώ εσείς επικαλείστε την ανάγκη συναίνεσης με την αντιπολίτευση,
Και, κυρίως, ενώ συνεδριάζει το ΣτΕ για να αποφανθεί επί της συνταγματικότητας του νόμου βάσει του οποίου μεταβιβάστηκαν οι αρμοδιότητες από το ΕΣΡ στον Υπ. Επικρατείας και διενεργήθηκε ο εν λόγω διαγωνισμός,
Εσείς, τι κάνετε; Εισάγετε αιφνιδιαστικά τροπολογία η οποία συνεχίζει να μεταφέρει αρμοδιότητες που προβλέπονται στο Σύνταγμα ότι ανήκουν ΕΣΡ, συνεχίζει να τις μεταφέρει στον Υπουργό Επικρατείας! Ο στόχος της τροπολογίας ήταν πασιφανής: να σφραγίσει το αποτέλεσμα του διαγωνισμού, εκβιάζοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης και φέρνοντας το ΣτΕ προ τετελεσμένου. Αναγκαστήκατε όμως να προβείτε σε άτακτη υποχώρηση και να αποσύρετε – για την ώρα τουλάχιστον – την τροπολογία.
Κυρίες και κύριοι, η Νέα Δημοκρατία διαμηνύει – σε όλους τους τόνους και για πολλοστή φορά – ότι θα συναινέσει στη συγκρότηση του ΕΣΡ από προσωπικότητες κύρους όταν και μόνο όταν επιστρέψουν όλες οι αρμοδιότητες στη συνταγματικά κατοχυρωμένη ανεξάρτητη αρχή, στο ΕΣΡ. Όταν, με λίγα λόγια, ο νόμος Παππά, που αφαίρεσε τις αρμοδιότητες αυτές και τις μετέφερε στον Υπουργό Επικρατείας και οποιοσδήποτε άλλος νόμος και τροπολογία που εξακολουθεί και απεκδύει το ΕΣΡ από τις αρμοδιότητές του, καταργηθεί.
Η Νέα Δημοκρατία δεν θα συναινέσει στη θεσμική εκτροπή που εσείς, μεθοδικά και με συγκεκριμένη στόχευση, επιχειρείτε.
Και προχωρώ στο νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα. Κύριε Υπουργέ, κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι, η δημιουργία ειδικού νομικού προσώπου για τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων και τη χορήγηση υποτροφιών θα μπορούσε να αποτελέσει καλή είδηση και πεδίο ευρείας συναίνεσης. Δεν είναι όμως καλή είδηση. Και δεν είναι καλή είδηση για μια σειρά από λόγους που εν τέλει ακυρώνουν τον καλό σκοπό που επικαλείται η πολιτική ηγεσία μέσα στην αιτιολογική έκθεση.
Πρώτο, γιατί το υπό σύσταση Ίδρυμα είναι πλήρως ακοστολόγητο. Με άλλα λόγια, κανείς από τους 300 βουλευτές που καλούμαστε να το ψηφίσουμε δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα τι θα κοστίσει στον κρατικό προϋπολογισμό και κατά συνέπεια στον Έλληνα φορολογούμενο. Σύμφωνα με την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου, ο Κρατικός Προϋπολογισμός βαρύνεται με τα έξοδα της λειτουργίας και της εκπλήρωσης του σκοπού του Ιδρύματος. Και συγκεκριμένα, από τον Κρατικό Προϋπολογισμό θα πληρώνεται ο Πρόεδρος και τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης, ο Διευθυντής και οι 2 Αναπληρωτές Διευθυντές, τα μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής, τα μέλη της Επιτροπής Ενστάσεων, τα μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων. Παρόλα αυτά η Εκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους δεν αναφέρει ούτε ένα ποσό σε σχέση με τα έξοδα αυτά. Και αναφέρει απλά ότι οι εν λόγω δαπάνες θα προσδιορισθούν μελλοντικά όταν ολοκληρωθεί ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του Ιδρύματος και όταν εκδοθούν κανονιστικές πράξεις. Με λίγα λόγια, κύριοι, δημιουργείτε ένα ίδρυμα, με, ομολογουμένως, ευγενείς σκοπούς, ωστόσο χωρίς απολύτως καμία κοστολόγηση. Και εσείς που θα ψηφίσετε το νομοσχέδιο αυτό, θα ψηφίσετε για τη δημιουργία ενός ιδρύματος με λευκή επιταγή.
Δεύτερον, η δημιουργία του Ιδρύματος αυτού δεν είναι καλή είδηση, γιατί η δομή και η λειτουργία του παρουσιάζουν τις συνήθεις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και παθογένειες του δημοσίου τομέα. Ένα «βαρύ» σχήμα διοίκησης, ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός, με σχεδόν ταυτόσημες αρμοδιότητες με αυτές της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας. Κυρίες και κύριοι, το κύριο πρόβλημα της έρευνας στην Ελλάδα δεν είναι το ποιος μοιράζει τα χρήματα. Το κύριο πρόβλημα είναι το τι μοιράζει, δηλ. το διαχρονικά χαμηλό ύψος της χρηματοδότησης σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες, και δεύτερον το πως και πότε το μοιράζει, δηλ. η αποσπασματική φύση της χρηματοδότησης, η έλλειψη συνέχειας, η αδυναμία συνεκτικής χρηματοδότησης προγραμμάτων.
Τρίτον, γιατί, ενώ επικαλείστε ένα ίδρυμα αυτόνομο και ανεξάρτητο, στην πραγματικότητα, κατά τη συνήθη πρακτική της κυβέρνησης, υπερσυγκεντρώνονται αρμοδιότητες και εξουσίες στο πρόσωπο του ενός Υπουργού. Δύο απλά παραδείγματα θα αναφέρω: γιατί, από που και έως που να αποφασίζει ο Υπουργός για την κατανομή των πόρων του Ιδρύματος ανά κατηγορία δράσης, δηλ. πόσα χρήματα θα πάνε σε υποτροφίες, πόσα σε ερευνητικά προγράμματα, πόσα σε εξοπλισμό; Και γιατί να διορίζει ο Υπουργός τους ορκωτούς ελεγκτές που θα ελέγχουν τη νομιμότητα της οικονομικής διαχείρισης του ιδρύματος;
Τέταρτον, γιατί αν σας ενδιέφερε η έρευνα και η χρηματοδότησή της, θα είχατε προσπαθήσει λίγο περισσότερο για την απορρόφηση κονδυλίων από τα προγράμματα ΕΣΠΑ. Οι επιδόσεις σας εκεί αποδεικνύουν ότι η ζέση σας για την έρευνα είναι μάλλον προσχηματική. Έχετε προκηρύξει μόλις δύο δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 104 εκατ. ευρώ, χωρίς να έχετε απορροφήσει ούτε ένα ευρώ. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, το 1,2 δις ευρώ υπόλοιπο από το προηγούμενο ΕΣΠΑ κινδυνεύει να μην χρησιμοποιηθεί, και τούτο παρά το γεγονός ότι κονδύλια έρευνας είναι επί των ημερών μας σε τόσο μεγάλη ζήτηση.
Πέμπτον, γιατί το παρόν σχέδιο νόμου δεν θεραπεύει δύο ακόμα σοβαρά προβλήματα της έρευνας: Και τα δύο αυτά προβλήματα είναι: πρώτον, η έλλειψη προγραμματισμού. Είναι σημαντικό για την ερευνητική κοινότητα να υπάρχουν σταθερές ημερομηνίες προκήρυξης ερευνητικών έργων, όχι ακανόνιστα και απρογραμμάτιστα. Με λίγα λόγια, να καθοριστούν από τώρα, συγκεκριμένες ετήσιες προθεσμίες υποβολής προτάσεων για κάποιες βασικές μορφές έργων. Και δεύτερο πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται με το παρόν σχέδιο νόμου: η αδιαφάνεια αποτελεσμάτων ερευνητικών προγραμμάτων. Για να το πω απλά, παίρνεις μια χρηματοδότηση: Τι αποτελέσματα έφερες από τη χρηματοδότηση; Έκανες δημοσιεύσεις, ή απλώς σπατάλησες τα χρήματα αυτά; Όλα αυτά τα στοιχεία, καθώς και η λίστα των αξιολογητών, πρέπει να αναρτώνται δημόσια.
Κύριε Υπουργέ, κατά την επεξεργασία του σχεδίου νόμου στις αρμόδιες Επιτροπές, είπατε χαρακτηριστικά ότι το προς σύσταση Ίδρυμα «φιλοδοξεί να αποτελέσει τη βάση για μια μακρόπνοη θεσμική παρέμβαση», και συνεχίσατε λέγοντας πως το νομοθέτημα στοχεύει στην αναχαίτιση του brain drain την Ελλάδα.
Είναι αλήθεια ότι το brain drain συνιστά εξαιρετικά μεγάλη πληγή της χώρας μας. Σύμφωνα με μελέτη του European University Institute (ΕUI), από αυτούς που εγκατέλειψαν τη χώρα, το 88% έχει τουλάχιστον ένα πανεπιστημιακό πτυχίο, περισσότεροι από 60% έχουν ένα μεταπτυχιακό τίτλο, ενώ το 11% έχει διδακτορικό δίπλωμα. Η μελέτη αναφέρει επίσης ότι το 79% όσων έφυγαν στην περίοδο της κρίσης είχαν μεν θέση εργασίας, αλλά ένιωθαν ότι δεν υπάρχει μέλλον στη χώρα (50%), ή δεν είχαν επαγγελματικές ευκαιρίες (25%). Το brain drain στερεί δυστυχώς από τη χώρα μας τη δυνατότητα να παράξει προϊόν υψηλής αξίας.
Ωστόσο, πολύ φοβάμαι κ. Υπουργέ ότι το brain drain δεν θα αναχαιτιστεί με το παρόν σχέδιο νόμου. Η λύση δεν βρίσκεται στη δημιουργία ακόμη ενός ιδρύματος, με αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες με ήδη υπάρχουσες δομές, με δυσλειτουργικό σύστημα διοίκησης, ακοστολογητο, με υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του ενός Υπουργού, χωρίς τα απαραίτητα για τη λειτουργία της δημοκρατίας checks and balances.
Κυρίες και κύριοι, το brain drain μπορεί να αναστραφεί:
Η Βουλευτής Επικρατείας, Νίκη Κεραμέως, στην ομιλία της ως Κοινοβουλευτικής Εκπροσώπου της Νέας Δημοκρατίας, κατά τη συζήτηση για τη σύσταση του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, στην Ολομέλεια της Βουλής, ξεκίνησε καυτηριάζοντας την τροπολογία που κατατέθηκε αιφνιδιαστικά το βράδυ της Παρασκευής και αποσύρθηκε στη συνέχεια, σύμφωνα με την οποία εντός 5 ημερών θα έπεφτε «μαύρο» σε όλα τα κανάλια πλην των 4 που πήραν άδεια.
