Γράφουν οι Αντώνης Καργαδούρης και Κωνσταντίνος Μπαρούνης

Εισαγωγή

Η σχέση πολίτη κράτους ανέκαθεν ήταν μια σχέση που έχει αποτελέσει αντικείμενο μακροχρόνιας μελέτης και αφορμή για προβληματισμό και ανταλλαγή απόψεων από ειδικούς. Τι υποχρεώσεις και τι δικαιώματα έχουν οι πολίτες αλλά και πώς οφείλει το κράτος να οργανώσει μια κοινωνία ώστε οι συνθήκες διαβίωσης να είναι ικανοποιητικές για όλους, είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που έχουν κληθεί να απαντηθούν. Και αν λάβουμε υπόψη την ψηφιακή εποχή στην οποία ζούμε, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ένα σύγχρονο κράτος μπορεί πλέον με την βοήθεια του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter) να έρθει πολύ πιο κοντά στους πολίτες από ότι παλαιότερα.

Διαφάνεια

Με ποιόν τρόπο όμως μπορεί ένας δήμος και ένα κράτος γενικότερα να εμπνεύσει στους πολίτες το αίσθημα της σωστής λειτουργίας των κοινωνικών δομών και του ορθολογικού τρόπου διαχείρισης των κρατικών πόρων; Το θέμα της διαφάνειας έχει αρκετές φορές στο παρελθόν προβληματίσει τους πολίτες και τους έχει κάνει να αναρωτιούνται για το αν η εκάστοτε δημοτική αρχή διαχειρίζεται σωστά και αποτελεσματικά τις υποθέσεις και τα προβλήματα ενός δήμου. Δυστυχώς αποτελεί ένα από τα έντονα χαρακτηριστικά της Ελληνικής πραγματικότητας η μη σωστή διαχείριση πόρων, ο ελλιπής συντονισμός των διαφόρων υπηρεσιών και η μη δημοσιοποίηση στοιχείων σχετικών με προμήθειες, δημόσια έργα και διάφορες άλλες δαπάνες. Η αδιαφάνεια δεν είναι κάτι που αρμόζει στην κοινωνία μας και σε καμία περίπτωση δεν βοηθάει μια πόλη ή ένα κράτος να προοδεύσει και να δώσει το κάτι παραπάνω στους πολίτες του. Η αδιαφάνεια ευνοεί την διαφθορά και παραπέμπει σε πρακτικές και μεθόδους που δεν συνάδουν με το δημοκρατικό μας πολίτευμα. Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν με ποιό τρόπο επενδύονται τα χρήματα τα οποία είτε συλλέγονται μέσω της φορολογίας ή προέρχονται από διάφορα Ευρωπαϊκά κονδύλια. Με την διαφάνεια χτίζονται γερά θεμέλια ενώ παράλληλα καλλιεργείται και μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και του κράτους. Η διαφάνεια ευνοεί την αξιοκρατία, εξασφαλίζει ότι οι σωστοί άνθρωποι βρίσκονται στις σωστές θέσεις και τέλος βοηθάει στη λήψη των σωστών αποφάσεων σε κρίσιμα ζητήματα.

Τα ανοικτά δεδομένα

Η ανάγκη για διαφάνεια καθιστά απαραίτητη την χρήση των Δημόσιων δεδομένων στην ζωή των πολιτών. Τα Δημόσια δεδομένα διαχωρίζονται σε ανοικτά και κλειστά, ανάλογα με την πηγή δημιουργίας τους και την φύση των στοιχείων που παρέχουν (προσωπικά δεδομένα, πνευματικά δικαιώματα) ή τη σημαντικότητά τους αναφορικά με την εθνική ασφάλεια, άμυνα, δημόσια τάξη, εξωτερική πολιτική.
Τα ανοικτά δημόσια δεδομένα αναφέρονται σε δεδομένα ή σύνολα δεδομένων που αφορούν το συλλογικό γίγνεσθαι και για τα οποία υφίσταται μια συνειδητή και συνεπής πολιτική η οποία επιτρέπει την ελεύθερη διάθεση και επαναχρησιμοποίησή τους. Δηλαδή, τα ανοικτά δεδομένα πρέπει να είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα από όλους, να είναι δυνατή η χρήση τους παραπάνω από μια φορά και από πολλαπλούς παραλήπτες καθώς επίσης – όσον αφορά εφαρμογές πραγματικού χρόνου – πρέπει να είναι επίκαιρα έτσι ώστε να εξυπηρετούν τον σκοπό της άμεσης πληροφόρησης. Μερικά από τα πολλά παραδείγματα ανοιχτών δεδομένων είναι οι δημόσιες συμβάσεις για τα δημόσια έργα, τα γεωχωρικά δεδομένα του κτηματολογίου, η συνταγογράφηση φαρμάκων, η νομοθεσία, η ενέργεια, οι μετακινήσεις, τα μέσα μαζικής μεταφοράς καθώς και οτιδήποτε άλλο συνδέεται με το περιβάλλον μας, την πόλη μας και την καθημερινότητα μας.

Εφαρμογές και διάδοση των ανοιχτών δεδομένων

Το 2003 η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε την πρώτη κίνηση για να θέσει το νομικό πλαίσιο για να επιτρέψει την επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων δημόσιων φορέων, με την έκδοση της “Οδηγίας για τις πληροφορίες του Δημόσιου Τομέα – Public Sector Information (PSI) Directive” η οποία είναι βασισμένη, στην διαφάνεια και τον υγιή ανταγωνισμό.
Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές αξιόλογες προσπάθειες και κατα γενική ομολογία η πρόσβαση σε δεδομένα του δημόσιου τομέα είναι πολύ πιο εύκολη από ό,τι ήταν στις αρχές του αιώνα. Πρωτοβουλία η οποία είναι άξια αναφοράς σε εθνικό επίπεδο είναι ο νόμος 3861/2010 ο οποίος εισάγει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την υποχρέωση δημοσιοποίησης πράξεων και αποφάσεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων στο Διαδίκτυο. Αποτελεί ένα από τα ελάχιστα νομοθετικά κείμενα, που επιτάσσουν την προληπτική δημοσίευση δημοσίων πληροφοριών στο ηλεκτρονικό μέσο γνωστό και ως «Διαύγεια».
Επιπροσθέτως, αξιοσημείωτος είναι και ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούν τα ανοιχτά δεδομένα οι διάφορες χώρες σε Ευρώπη και Αμερική αντίστοιχα. Μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. με το υψηλότερο ποσοστό ως προς την προσβασιμότητα και την χρήση ανοικτών δεδομένων βρίσκονται η Αγγλία, Γαλλία, Φινλανδία, Νορβηγία και Δανία. Ομοίως ανάλογες επιδόσεις επιτυγχάνουν και η Ταϊβάν, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία και Η.Π.Α. Οι επικρατέστεροι τομείς για τους οποίους οι χώρες αυτές παρέχουν πρόσβαση στα δεδομένα τους σχετίζονται με την οικονομία, το εμπόριο, την τεχνολογία, τη νομοθεσία, την παιδεία, την υγεία, το περιβάλλον, τη δημόσια διοίκηση, τις υποδομές, τις μετακινήσεις, το οδικό δίκτυο, τον πολιτισμό και τέλος την βιομηχανία.

Οφέλη

Η ελεύθερη διάθεση της πληροφορίας και κατ’ επέκταση των δεδομένων, μπορεί να μετασχηματίσει και να διαμορφώσει την δημόσια ζωή, ενισχύοντας τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και να ωφελήσει την ανάπτυξη της υγιούς πολιτικής ζωής. Με τη χρήση των ανοικτών δημόσιων δεδομένων, και πιο συγκεκριμένα με τη χρήση αυτών που παράγονται από το κράτος (Κυβερνητικά Δεδομένα), μπορεί να επιτευχθεί ενίσχυση της κρατικής διαφάνειας και μείωση της διαφθοράς. Επίσης, είναι δυνατή η βελτίωση του τρόπου λειτουργίας του μηχανισμού δημόσιας διοίκησης, βελτιώνοντας την διάχυση της γνώσης με τη πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αντίγραφα ερευνών και επιστημονικών δημοσιεύσεων, κάτι που μπορεί επίσης να ενισχύσει την εκπαιδευτική διαδικασία σε ερευνητικό και ακαδημαϊκό επίπεδο. Τέλος η ανάγκη για την συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων αυτών θα αποτελέσει το έναυσμα για την δημιουργία εφαρμογών οι οποίες θα προωθήσουν την καινοτομία και παράλληλα θα συμβάλλουν στην παροχή εξελιγμένων υπηρεσιών από την πόλη προς τους πολίτες στα πλαίσια του μοντέλου της “έξυπνης πόλης”.

Οφείλουμε να είμαστε ανοιχτοί και δεκτικοί στις εξελίξεις που φέρνει η ψηφιακή εποχή και να μην φοβόμαστε τις όποιες συνέπειες. Η διαφάνεια είναι μια από τις πολλές θετικές συνέπειες που μπορεί να έχει η χρήση των Ανοικτών Δημόσιων Δεδομένων στην πόλη μας και οι άνθρωποι της παράταξης “Καλαμάτα Τόπος Ζωής” μπορούν να αποτελέσουν μια ομάδα ικανή και καταρτισμένη προκειμένου να πάρει τις σωστές αποφάσεις για την σωστή και ορθολογική χρήση των δεδομένων αυτών.

* Ο Κωνσταντίνος Μπαρούνης είναι Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής με μεταπτυχιακό στην Επιστήμη των Υπολογιστών.
Ο Αντώνης Καργαδούρης είναι Τεχνολόγος Γεωπόνος με μεταπτυχιακό στην Επιχειρηματικότητα και Διακυβέρνηση.