Ομιλία Δ. Καφαντάρη στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ
«Η Συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να είναι συναινετική, καινοτόμος και προσανατολισμένη στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, επειδή βρισκόμαστε σε μία χρονική περίοδο, που τα κοινωνικά δικαιώματα είναι υπό πίεση,τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο.» Αυτό τόνισε στην ομιλία του στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ ,ο Α΄ Αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Πύλου- Νέστορος Δημήτρης Καφαντάρης.
Ο κ. Καφαντάρης επεσήμανε ότι εν όψει της αναθεώρησης θα πρέπει, «ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να οδηγηθεί σε ουσιαστική αναβάθμιση. Η άμεση οικονομική εξάρτηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το Κεντρικό Κράτος καθιστά ανύπαρκτη την περιβόητη αυτονομία της, αφού δεν υπάρχουν ενιαίοι και σταθεροί κανόνες για τη χρηματοδότηση της. Οι συχνές, ωμές παρεμβάσεις στο όνομα της εποπτείας του κράτους – που προβλέπονται μεν από το Σύνταγμα – , αλλά εκφράζονται κατά το δοκούν από τις κυβερνήσεις, δημιουργούν τη ψευδαίσθηση ότι πράγματι η Τοπική Αυτοδιοίκηση αυτοδιοικείται. Ο διάλογος και οι προτάσεις για πραγματική αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να έχουν ως αφετηρία την ειλικρινή βούληση του πολιτικού μας συστήματος για ουσιαστική εκχώρηση αρμοδιοτήτων, ώστε να ασκούνται εγγύτερα στον πολίτη, με τους απαραίτητους πόρους.»
Στη συνέχεια ο Α΄ Αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ σημείωσε ότι θα πρέπει «να αποσαφηνιστεί ο ρόλος της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης, τόσο σε σχέση με την Κεντρική Διοίκηση, όσο και με την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.Ενώ θα πρέπει να καταστεί σαφές, μέσα από συγκεκριμένη αναδιατύπωση των άρθρων 101 και 102, ότι η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι ο «πτωχός συγγενής» του κράτους που ασχολείται με ήσσονος σημασίας υποθέσεις, αλλά μια ιδιαίτερα σημαντική θεσμική συνιστώσα του, με ξεχωριστή φυσιογνωμία και με πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, ως προς τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων».
Συγκεκριμένα ο κ. Καφαντάρης πρότεινε:
- Συνταγματική αποτύπωση του νέου ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο ενός ριζικά αναμορφωμένου διοικητικού συστήματος
- Συνταγματική καθιέρωση «Συμβουλίου Αυτοδιοίκησης»
- Ένα νέο συνταγματικό πλαίσιο για τους φορολογικούς πόρους των ΟΤΑ
- Ειδική συνταγματική ρύθμιση για την άσκηση εποπτείας στους ΟΤΑ και τη διεύρυνση της διαφάνειας
- Συνταγματική κατοχύρωση υποχρεωτικής διαβούλευσης και νομοθετικής πρωτοβουλίας για τη συμμετοχή στο νομοθετικό έργο των θεσμικών φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Τέλος υπογράμμισε, «η Αυτοδιοίκηση, ως θεσμός του Κράτους που αποτελεί έκφραση της τοπικής αυτονομίας, επιθυμεί να συμμετάσχει στο δημόσιο διάλογο για τη συνταγματική αναθεώρηση, καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις, που υπηρετούν τη φιλοσοφία μας για την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου μοντέλου λειτουργίας του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης. Ενός μοντέλου που θα υπηρετεί όχι μόνον τις σημερινές, αλλά και τις μελλοντικές γενιές της χώρας.»
Ακολουθεί η πλήρης ομιλία του κ. Καφαντάρη
Η πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση επέφερε σημαντικές αλλαγές στο θεσμό, μετά τη τροποποίηση του άρθρου 102 του Συντάγματος.
Επίσης :
– Κατοχυρώθηκαν δυο βαθμίδες αιρετής αυτοδιοίκησης.
- Εισήχθη το τεκμήριο της αρμοδιότητας υπέρ των δήμων για τις τοπικές υποθέσεις.
- Θεσμοθετήθηκε η υποχρέωση του κράτους να εξασφαλίζει τους αναγκαίους πόρους για την εκπλήρωση της αποστολής και των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ.
- Δόθηκε η δυνατότητα ανάθεσης στους δήμους αρμοδιοτήτων, με αντίστοιχη μεταφορά πόρων.
Ο«Καλλικράτης» ήλθε ως συνέχεια της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας κατοχυρώνοντας ισχυρούς Δήμους και ισχυρές αυτοδιοικητικές Περιφέρειες.
Ωστόσο, χρειάζεται ακόμα πολύς δρόμος να διανυθεί.
Ενόψει της νέας αναθεώρησης:
- Πρέπει ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να οδηγηθεί σε ουσιαστική αναβάθμιση.
Η άμεση οικονομική εξάρτηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το Κεντρικό Κράτος καθιστά ανύπαρκτη την περιβόητη αυτονομία της, αφού δεν υπάρχουν ενιαίοι και σταθεροί κανόνες για τη χρηματοδότηση της.
Είναι πλέον γνωστή η μη απόδοση κάθε χρόνο των θεσμοθετημένων πόρων των ΟΤΑ, με αποτέλεσμα να δημιουργείται«νέα γενιά παρακρατημένων πόρων».
- Οι συχνές, ωμές παρεμβάσεις στο όνομα της εποπτείας του κράτους -που προβλέπονται μεν από το Σύνταγμα – , αλλά εκφράζονται κατά το δοκούν από τις κυβερνήσεις, δημιουργούν τη ψευδαίσθηση ότι πράγματι η Τοπική Αυτοδιοίκηση αυτοδιοικείται.
Ο διάλογος και οι προτάσεις για πραγματική αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να έχουν ως αφετηρία την ειλικρινή βούληση του πολιτικού μας συστήματος για ουσιαστική εκχώρηση αρμοδιοτήτων, ώστε να ασκούνται εγγύτερα στον πολίτη, με τους απαραίτητους πόρους.
Η Συνταγματική Αναθεώρηση μας δίνει τη δυνατότητα να ασχοληθούμε και με άλλα ζητήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως η αξιοκρατία, η νομιμότητα και η διαφάνεια.
Υποστηρίζεται συχνά ότι πρέπει να θεσπιστεί με τη μεγαλύτερη δυνατή έμφαση η αποκλειστική αρμοδιότητα της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη διοίκηση των «τοπικών υποθέσεων» και να αποσαφηνιστεί επακριβώς η έννοια αυτή.
Ίσως είναι καιρός να ξεπεράσουμε τις εννοιολογικές διακρίσεις και να περάσουμε στην έννοια των δημόσιων πολιτικών καιτ ης παράλληλης λειτουργίας κεντρικού– περιφερειακού–τοπικού επιπέδου για την άσκηση των πολιτικών αυτών, δηλαδή στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση.
Ο κανόνας κατανομής των αρμοδιοτήτων στην περίπτωση αυτή θα πάψει να είναι η έννοια της τοπικής υπόθεσης, και θα αντικατασταθεί από τις αρχές της εταιρικής σχέσης, της εγγύτητας και της επικουρικότητας.
Έτσι θα πρέπει:
Να αποσαφηνιστεί ο ρόλος τηςΠρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης, τόσο σε σχέση με την Κεντρική Διοίκηση, όσο και με την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.
Να καταστεί σαφές, μέσα από συγκεκριμένη αναδιατύπωση των άρθρων 101 και 102, ότι η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είναι ο «πτωχός συγγενής» του κράτους που ασχολείται με ήσσονος σημασίας υποθέσεις, αλλά μια ιδιαίτερα σημαντική θεσμική συνιστώσα του,με ξεχωριστή φυσιογνωμία και με πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, ως προς τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.
Προτείνονταιοισυνταγματικές μεταρρυθμίσειςτωνάρθρων 101 και 102 καισυμπληρωματικάτωνάρθρων 43, 56, 76, 78 και 98 τουΣυντάγματος,πουεγγυώνταιέναναναβαθμισμένο ρόλοτηςπρωτοβάθμιαςκαιτηςδευτεροβάθμιαςΤοπικήςΑυτοδιοίκησης.
Αναλυτικά:
- 1. ΣυνταγματικήαποτύπωσητουνέουρόλουτηςΤοπικήςΑυτοδιοίκησης στοπλαίσιοενόςριζικάαναμορφωμένουδιοικητικούσυστήματος
- ΕπιτελικήΚεντρικήΔιοίκηση.
- ΚατοχύρωσητουδιττούχαρακτήρατηςΤοπικήςΑυτοδιοίκησης,σαν θεμελιώδεςδικαίωμαέκφρασηςτηςτοπικής δημοκρατίαςκαιαυτονομίας,και σαν διοικητικός θεσμόςπουσυνδέεταιστενάμετηνΚεντρικήΔιοίκηση.
- ΑνάθεσηρυθμιστικώναρμοδιοτήτωνστουςΟΤΑωςπροςτηνεκπόνηση καιάσκησηδημόσιωνπολιτικώνσετοπικόκαιπεριφερειακόεπίπεδο,όπωςαναπτυξιακόςπρογραμματισμός και χωροταξικόςκαιπολεοδομικόςσχεδιασμός.
– ΠροσδιορισμόςτωναρμοδιοτήτωντωνεπιπέδωντηςΔιοίκησηςκαιτης ΤοπικήςΑυτοδιοίκησης,σύμφωναμετιςαρχέςτηςεταιρικήςσχέσης, τηςεγγύτητας, τηςεπικουρικότηταςκαιτηςδιαλειτουργικότητας.
- ΔιακριτόςθεσμόςΜητροπολιτικήςΑυτοδιοίκησης.
- Συνταγματικήκαθιέρωση«ΣυμβουλίουΑυτοδιοίκησης»
που θα είναι ο θεσμικόςεκπρόσωπος τηςπρωτοβάθμιαςκαιτης δευτεροβάθμιαςΤοπικήςΑυτοδιοίκησηςμε την εκτελεστική εξουσίακαιτηνΚεντρικήΔιοίκηση. Ταμέλητουθαπροέρχονται από την ΚΕΔΕκαιτηνΕΝΠΕ.
- ΈνανέοσυνταγματικόπλαίσιογιατουςφορολογικούςπόρουςτωνΟΤΑ:
- Επιτακτικότερηηδιάταξηπουεπιβάλειτημεταφοράπόρωνπαράλληλα
μετημεταφοράαρμοδιοτήτωναπότοΚράτοςστηνΤοπικήΑυτοδιοίκηση,μετηνυποχρέωσηησυγκεκριμένηπρόβλεψηναενσωματώνεταιστο νομοθέτημαπουρυθμίζειτημεταφοράαρμοδιοτήτωνκαιυπότην αίρεσητηςακυρότηταςτηςσεδιαφορετικήπερίπτωσηήσεπερίπτωση καθυστέρησηςυλοποίησηςτηςμεταφοράςτωνπόρων.
- ΠληρέστερηδιασφάλισητωνόρωνκαιτωνπροϋποθέσεωντηςοικονομικήςαυτοτέλειαςτωνΟΤΑ, ώστεναπαρασχεθείστοννομοθέτη ηδυνατότητανααναθέσειτονκαθορισμόκαιτηνείσπραξη συγκεκριμένωνφόρωναπότουςίδιουςτουςΟΤΑ, όχιμετηνεπιβολή πρόσθετωνφόρων, αλλάστοπλαίσιοαναμόρφωσηςτουφορολογικού συστήματος.
- Ειδική συνταγματική ρύθμιση για την άσκηση εποπτείας στους ΟΤΑ και τη διεύρυνση της διαφάνειας: Ρητή συνταγματική διατύπωση ότι «η εποπτεία που ασκεί το Κράτος περιορίζεται αποκλειστικάσετυπικόέλεγχονομιμότηταςκαιτοΚράτοςδενπαρεμβαίνεικαθοιονδήποτετρόποστηδιοίκησηκαιτηδιαχείρισητωνυποθέσεωντωνΟΤΑ».
– Κατοχύρωση ενός μη πολιτικού, αξιόπιστου και αμερόληπτου μηχανισμού (με τη μορφή ανεξάρτητης αρχής), που θα αναλάβει τον έλεγχο νομιμότητας όλων των πράξεων των ΟΤΑ, ώστε να τερματισθεί η σημερινή κατάσταση των πολλαπλών ατελέσφορων ελέγχων.
– Ενίσχυση της διαφάνειας με θεσμούς δημοσιότητας σε τοπικό επίπεδο με τη χρήση του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών.
– Η εισαγωγή του θεσμού του Ελεγκτή Νομιμότητας και τηςΑυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας ΟΤΑ, κρίνεται ως θετική.
- Συνταγματική κατοχύρωση υποχρεωτικής διαβούλευσης και νομοθετικής πρωτοβουλίας για τη συμμετοχή στο νομοθετικό έργο των θεσμικών φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ώστε :
– Για κάθε νομοσχέδιο που αφορά ζητήματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης να προηγείται υποχρεωτικώς διαδικασία διαβούλευσης με τους εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
- Οι θεσμικοί φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να έχουν τη δυνατότητα να αναλάβουν οι ίδιοι νομοθετική πρωτοβουλία για θέματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων,της οργάνωσης και της λειτουργίας τους.
- Καινοτόμο βήμα θα ήταν η δυνατότητα κατάθεσης και «προτάσεων νόμων» από τους θεσμικούς εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο ενδεχομένως μιας ευρύτερης καθιέρωσης του θεσμού της νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Σημειωτέον ότι οι περισσότερες θεσμικές τομές που έγιναν στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και στην κεντρική διοίκηση, προετοιμάστηκαν και προτάθηκαν, κατά το μέγιστο μέρος τους, από θεσμικούς φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
6.Συνταγματικέςτροποποιήσειςωςπροςτοεκλογικόσύστημακαιτα πολιτικάδικαιώματαστονχώροτηςΤοπικήςΑυτοδιοίκησης:
- Ειδική συνταγματική διάταξη, κατ’ αναλογίαν των ισχυόντων για τις βουλευτικές εκλογές, που θα προβλέπει ότι οι νομοθετικές ρυθμίσεις που αφορούν στο εκλογικό σύστημα και τις εκλογικές περιφέρειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα ισχύουν από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν συγκεντρώνουν τουλάχιστον τα 2/3 των βουλευτών.
- Συμμετοχή όλων των αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις βουλευτικές εκλογές χωρίς κώλυμα.
Γιατησυνταγματικήκατοχύρωσητωνανωτέρω, είναι ειδικότερα αναγκαία τα ακόλουθα:
Στο άρθρο 43 του Συντάγματος να διευρυνθεί η δυνατότητα κανονιστικής αρμοδιότητας των οργάνων των ΟΤΑ, έτσι ώστε να μην περιορίζεται η αρμοδιότητα τους σε θέματα τεχνικού χαρακτήρα, αλλά να επεκτείνεται και σε ειδικότερα ζητήματα ουσιαστικού περιεχομένου.
Στο άρθρο 56 του Συντάγματος να καταργηθούν οι αναχρονιστικές ρυθμίσεις που εμποδίζουν την ανωτέρω προτεινόμενη συμμετοχή των αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στις βουλευτικές εκλογές.
Στο άρθρο 76 του Συντάγματος είναι αναγκαίο να εκφρασθεί, με συγκεκριμένη προσθήκη, η ανωτέρω προτεινόμενη πιο ενεργή και πιο ουσιαστική συμμετοχή των θεσμικών εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο νομοθετικό έργο.
Στο άρθρο 78 του Συντάγματος πρέπει να υπάρξει θωράκιση της ανωτέρω προτεινόμενης οικονομικής αυτοτέλειας, με επιτακτική συνταγματική δέσμευση, προκειμένου να αποδίδονται και να κατανέμονται οι προβλεπόμενοι φορολογικοί πόροι κατά τρόπο αυτόματο. Να αποκλείεται η ανάμιξη του κανονιστικού νομοθέτη και των υπουργείων στην απόδοση και κατανομή των πόρων, είτε αυτοί είναι οι σημερινοί Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ), είτε επιλεγεί στο μέλλον η είσπραξη και απόδοση άλλου ενιαίου φόρου, όπως για παράδειγμα ο ευρέως συζητούμενος φόρος ακίνητης περιουσίας.
Στο άρθρο 98 του Συντάγματος ο προβλεπόμενος έλεγχος του Ελεγκτικού Συνεδρίου να είναι αυστηρά έλεγχος νομικός και οριακός,δηλαδή να αποσκοπεί αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και μόνον.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Η Αυτοδιοίκηση, ως θεσμός του Κράτους που αποτελεί έκφραση της τοπικής αυτονομίας, επιθυμεί να συμμετάσχει στο δημόσιο διάλογο για τη συνταγματική αναθεώρηση, καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις,που υπηρετούν τη φιλοσοφία μαςγια την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου μοντέλου λειτουργίας του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης.
Ενός μοντέλου που θα υπηρετεί όχι μόνον τις σημερινές, αλλά και τις μελλοντικές γενιές της χώρας.
