Τα συστήματα που εφαρμόζουν οι χώρες της ΕΕ, για τη χορήγηση Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ) στους πολίτες τους, αποτελούν ένα συνδυασμό παροχών σε είδος και παροχών σε χρήμα. Οι περισσότερες χώρες – μέλη προκρίνουν την αρχή των παροχών σε χρήμα, ενώ λιγότερες είναι εκείνες που επιλέγουν και τη λύση των παροχών σε είδος. Στην Κύπρο για παράδειγμα, οι παροχές σε είδος αφορούν τη δωρεάν ιατρική περίθαλψη. Γενικότερα, οι παροχές σε είδος παρατηρούνται συνήθως σε κράτη με αποκεντρωμένες δομές (συνήθως σε δήμους ή περιφέρειες, πχ Ιταλία και Αυστρία).

Υπάρχουν κράτη – μέλη που εκτός από τις καθαρές παροχές σε χρήμα κάνουν χρήση και των λεγόμενων top – up παροχών. Οι παροχές αυτές αποτελούν επιπλέον συμπλήρωμα εισοδημάτων από εργασία, συντάξεις και επιδόματα. Η Ελβετία είναι το μόνο κράτος μέλος που προβλέπει top up παροχές σε χρήμα. Ορισμένα κράτη μέλη συνδυάζουν και παροχές σε χρήμα και top up παροχές. Η Κύπρος παρέχει ειδικό επίδομα, το ποσό του οποίου εξαρτάται από την κανονική ή την κοινωνκή σύνταξη που λαμβάνει ο δικαιούχος. Στην Πορτογαλία υπάρχει το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης για τους ηλικιωμένους, είτε έχουν δικαίωμα για ανταποδοτική σύνταξη είτε όχι. Στη Γαλλία, συναντάται το επίδομα ειδικής αλληλεγγύης, το οποίο εγγυάται ένα ελάχιστο εισόδημα για τα άτομα που είναι ικανά να εργαστούν, καθώς και πλήρης αποζημίωση όταν το εισόδημα είναι κάτω από ένα ορισμένο όριο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο συναντάται η εισοδηματική στήριξη, δηλαδή εισόδημα που χρηματοδοτείται από τους φόρους και παρέχει οικονομική βοήθεια σε άτομα που δεν έχουν πλήρη απασχόληση και το εισόδημα των οποίων, ανεξαρτήτως πηγής, είναι κάτω από ένα συγκεκριμένο επίπεδο.

Η Νορβηγία, η Σουηδία και η Αυστρία εφαρμόζουν συστήματα κοινωνικής πρόνοιας τα οποία εκτός των άλλων καλύπτουν καθορισμένες και μετρήσιμες δαπάνες. Οι δαπάνες αυτές αφορούν την καθημερινότητα και περιλαμβάνουν την κάλυψη βασικών αναγκών όπως, τρόφιμα και ποτά, ρούχα και παπούτσια, είδη υγιεινής, καθημερινή εφημερίδα, τηλεφωνικά έξοδα, έξοδα που σχετίζονται με τη συμμετοχή ελεύθερου χρόνου και κόστους μεταφοράς. Το σύστημα της Σουηδίας προβλέπει μέχρι και την ασφάλιση των νοικοκυριών.

Το ύψος της εισοδηματικής στήριξης υπόκειται σε περιοδική αναθεώρηση και προσαρμογή. Τα περισσότερα κράτη – μέλη εφαρμόζουν την αυτόματη ρύθμιση με βάση τον δείκτη τιμών καταναλωτή. Ειδικότερα, σε ορισμένες χώρες η αύξηση πραγματοποιείται μόνο εάν ο δείκτης τιμών του καταναλωτή, αυξάνεται πάνω από ένα ορισμένο ποσοστό (Τσεχία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο). Ορισμένα κράτη μέλη προσαρμόζουν το ποσό μόνο μετά από απόφαση της κυβέρνησης πχ Λιθουανία, Εσθονία, ενώ σε άλλες χώρες, η προσαρμογή είναι συνάρτηση των διαθέσιμων πόρων του προϋπολογισμού (Βουλγαρία, Λετονία). Από χώρα σε χώρα διαφέρει και η περιοδικότητα της ρύθμισης. Στις περισσότερες χώρες μέλη είναι ένα έτος, στη Σλοβενία και την Ουγγαρία είναι έξι μήνες, στην Πολωνία είναι κάθε 2 ή 3 χρόνια και ανά τακτά χρονικά διαστήματα στη Λιθουανία και στην Εσθονία.

Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα: Όροι επιλεξιμότητας

Οι χώρες της ΕΕ, έχουν τοποθετήσει την κατοικία, την ιθαγένεια και την ηλικία, στην κορυφή των προϋποθέσεων για τη χορήγηση Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ). Ας δούμε πιο αναλυτικά, τι ισχύει:

Κατοικία

Οι περισσότερες χώρες προβλέπουν ως απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση στο σύστημα ΕΕΕ, την κατοικία στη χώρα. Οι μόνες εξαιρέσεις είναι η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στη Σουηδία, οι δικαιούχοι πρέπει να διαθέτουν άδεια παραμονής, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο αρκεί μόνο η παρουσία τους στη χώρα. Σε άλλες χώρες η νόμιμη διαμονή θα πρέπει να υπερβαίνει ένα καθορισμένο χρονικό όριο, για παράδειγμα 7 χρόνια στη Δανία, 5 χρόνια στο Λουξεμβούργο και από 3 έως 5 χρόνια στην Ισπανία. Σε ορισμένες χώρες, γίνεται αναφορά στην αναγκαιότητα της «μόνιμης κατοικίας», χωρίς ωστόσο, να προσδιορίζεται η ακριβής χρονική διάρκεια: αυτή είναι η περίπτωση της Γαλλίας, καθώς και πολλών άλλων κρατών μελών της ΕΕ, όπως είναι η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Σλοβενία. Είναι πιθανό αυτός ο όρος να έχει ως στόχο τον αποκλεισμό των πολιτών που διαμένουν σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης για πολλούς μήνες του έτους από την πρόσβαση σε μέτρα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση των Γερμανών που διαμένουν σε ξένες χώρες και οι οποίοι τελούν υπό καθεστώς ανέχειας.

Ιθαγένεια

Προσδιορίζονται τρεις ομάδες χωρών. Η πρώτη αποτελείται από τις χώρες που χορηγούν Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα μόνο για τους πολίτες τους και έτσι η εθνικότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόσβαση στο μέτρο (εξαιρούνται όσοι αιτούνται άσυλο και άλλες ειδικές κατηγορίες). Οι χώρες αυτές είναι η Αυστρία, η Γαλλία, η Μάλτα και η Δανία. Μια δεύτερη κατηγορία χωρών είναι εκείνες που καλύπτουν και τους αλλοδαπούς, υπό την προϋπόθεση ότι διαμένουν νόμιμα στην επικράτειά τους. Αυτές είναι η Φιλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ισπανία, η Νορβηγία, η Βουλγαρία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Εσθονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Σουηδία. Στην Ιρλανδία, οι αλλοδαποί απαιτείται να έχουν μια απλή άδεια παραμονής, ενώ στην Κύπρο η ιθαγένεια δεν είναι υποχρεωτική για να λάβει κάποιος το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.

Ηλικία

Στην περίπτωση της ηλικίας, οι διαφορές είναι ακόμα πιο έντονες. Η Αυστρία, η Δανία, η Φιλανδία, η Γερμανία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Κύπρος, η Βουλγαρία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Τσεχία και η Σλοβακία, δεν θέτουν όριο ηλικίας για την πρόσβαση στο ΕΕΕ. Σε άλλες περιπτώσεις, η απουσία ενός ορίου ηλικίας είναι τυπική και όχι ουσιαστική, που σημαίνει ότι δεν μεταφράζεται αυτόματα σε υποκειμενικό δικαίωμα του ανηλίκου. Για παράδειγμα στις σκανδιναβικές χώρες (Νορβηγία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία), όλοι οι νόμοι για το ΕΕΕ, αναφέρουν ως υποχρέωση των γονέων να βοηθούν οικονομικά τα ανήλικα τέκνα τους. Στην Κύπρο ο κανόνας αυτός, αφορά μόνο τα παιδιά με ειδικές ανάγκες.

Σε άλλες χώρες προβλέπεται ρητά ένα ελάχιστο όριο ηλικίας προκειμένου κάποιος να επιλεγεί για το ΕΕΕ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο το όριο ηλικίας είναι τα 16 έτη, τα 18 έτη ισχύουν στο Βέλγιο, στην Ιρλανδία, στην Μάλτα, στην Ολλανδία, στην Σλοβενία, στην Ρουμανία, στην Πολωνία και στην Πορτογαλία. Τα 25 έτη ισχύουν στο Λουξεμβούργο, στη Γαλλία και στην Ισπανία. Οι εξαιρέσεις αφορούν έγγαμους ανήλικους με παιδιά, όπως είναι το Βέλγιο και η Πορτογαλία. Ανώτατο ηλικιακό όριο, για την πρόσβαση στο μέτρο προβλέπεται στην Ισπανία (65 έτη) και στη Μάλτα (60 έτη). Στην Γερμανία και στην Ολλανδία τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, εντάσσονται σε ειδικά μέτρα.

dikaiologitika.gr