Γράφει ο Γιώργος Κουτσούλης
Ανοικτό ηλεκτρονικό διαγωνισμό προκήρυξε ο Δήμος Καλαμάτας για την ανάθεση του έργου “Ανάπλαση Ιστορικού Κέντρου Καλαμάτας Γ’ Φάση (Πλατεία Υπαπαντής)”, με προϋπολογισμό 1.680.200,00 € (με ΦΠΑ24%) και καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή των προσφορών η 13η Αυγούστου 2020.
Η όλη υπόθεση είναι πως “στόχος της ανάπλασης, είναι να αποκατασταθεί το δάπεδο, να τοποθετηθούν νέα καθιστικά, να αναβαθμισθεί ο φωτισμός και να ενισχυθεί το πράσινο της πλατείας”, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του Δήμου. Η αλήθεια όμως είναι ότι με αυτήν την “ανάπλαση” θα σκεπαστούν άπαξ δια παντός τα ευρήματα της πλατείας Υπαπαντής, να θαφτεί η ιστορία της πόλης μας.
Η ζωή της Καλαμάτας αρχίζει χιλιάδες χρόνια πριν. Εκεί που τον μύθο και τον θρύλο διαδέχεται η αυγή της ιστορίας. Ξεκίνα πολύ πριν από την εποχή του Τρωικού Πολέμου και του άρχοντα των Φαρών Διοκλή και συνεχίζεται αδιάλειπτα έως σήμερα. Σύμφωνα με το μύθο, ιδρυτής της πόλης θεωρείται ο Φάρις, γιος του Ερμή και της Φυλοδάμειας, ενώ στην Ιλιάδα, οι Φαραί που βρίσκονταν στην επικυριαρχία του Αγαμέμνονα, ήταν μία από τις επτά πόλεις που έδινε προίκα στον Αχιλλέα αν παντρευόταν μία από τις τρεις κόρες του (Ιλ. Ι 149 & 292). Ο Όμηρος τις αποκαλεί “Φήρας τε ζαθέας” “Φαρές τις θεοσεβούμενες. Ο Οδυσσέας, νεαρός τότε πρίγκιπας ήρθε εδώ στο παλάτι του Ορσίλοχου “γιατί πρόβατα μαζί με τους βοσκούς πήραν από την Ιθάκη άνδρες Μεσσήνιοι”. Εκεί συναντήθηκε με τον Ίφιτο και αντάλλαξαν δώρα. Το τόξο με το οποίο εφόνευσε τους μνηστήρες ο Οδυσσέας ήταν το δώρο που έλαβε.
Ακόμα όταν ο Τηλέμαχος ψάχνοντας για τον πατέρα του έφτασε στην Πύλο μαζί με το γιο του Νέστορα Πεισίστρατο, φιλοξενήθηκε στις Φαρές, στο “δώμα” του Διοκλή (Οδ. γ 488).
Η ταύτιση των αρχαίων Φαρών με την Καλαμάτα ήταν αμφισβητούμενη γιατί δεν υπήρχε αρχαιολογικό εύρημα προ του 1204 μ.Χ. Ο μεγάλος Σουηδός αρχαιολόγος Valmin βεβαίωνε κατηγορηματικά, ότι δεν υπήρχαν στην Καλαμάτα αρχαιότητες προγενέστερες του μεσαίωνα.
Η αμφισβήτηση για τη θέση των αρχαίων Φαρών άρχισε να μειώνεται, μετά την ανακάλυψη το 1905 από τον αρχαιολόγο Ανδρέα Σκιά, τμήματος οχυρωματικού τείχους, μεταξύ Φραγκόλιμνας και νεκροταφείου και σοβαρά υποστηριζόταν η ύπαρξη στη θέση της Καλαμάτας συνοικισμού τινός κατά την αρχαιότητα αποδεικνύομενους από ολίγας επιτύμβιους στύλας και πύρινους πλίνθους εντοιχισμένους στο Κάστρο της πόλης.
Το αρχαιολογικά ευρήματα του 1960 στην πλατεία της Υπαπαντής αποτέλεσαν ισχυρή απόδειξη για την ταύτιση της σημερινής πόλης με τις Ομηρικές Φάρες.
Έγραφε η εφημερίδα “Καθημερινή” στις 14/8/1960: “Ανεκαλύφθη το κέντρο των αρχαίων Φαρών. Τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά ευρήματα οστράκων (σπασμένων αγγείων) εις την πλατείαν της Υπαπαντής είναι των αρχών της πρώτης χιλιετηρίδας π.χ. γεωμετρικών χρόνων και κυρίως ελληνιστικών ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Γενικώς με τας ανασκαφάς αποκαλύπτεται συγκρότημα οικοδομημάτων, κειμένων προφανώς εις το κέντρον αρχαίας ακμάζουσας Αγοράς”.
Τα ευρήματα αυτά, μαζί με το “Μέγαρο” στα Ακοβίτικα, τα ίχνη πελασγικού τείχους στην βόρεια πλευρά του Κάστρου και η μυκηναϊκή νεκροπόλη, φανερώνουν την αδιάλειπτη συνέχεια ζωής στην Καλαμάτα, από τη 2η χιλιετηρίδα π.Χ. έως σήμερα.
Το τραγικό ερώτημα είναι γιατί πρέπει να παραμένει θαμμένη η ιστορία αυτής της πόλης και μάλιστα όταν αφορά μία λαμπρή περίοδο που ο μύθος αγκαλιάζεται σφιχτά με την ιστορία της εποχής του Τρωικού Πολέμου;
Τα ιστορικά μνημεία αποτελούν μέρος του πολιτισμού μας και ο πολιτισμός ως κοινωνικό αγαθό αποτελεί δικαίωμά του κάθε πολίτη. Η διαχείριση αυτών των μνημείων οφείλει να είναι ευθύνη του κράτους και της τοπικής κοινωνίας. Η απεμπόληση αυτής της ευθύνης αποτελεί οπισθοδρόμηση και οδηγεί σε αλλοτινές σκοτεινές εποχές. Οφείλουμε όλοι μας κρατικοί δημοτικοί κοινωνικοί παράγοντες και απλοί πολίτες να δώσουμε στην πόλη μας την ιστορία της.
Ποιοι όμως είναι οι λόγοι που το κρατούν θαμμένα 60 χρόνια και στερούν την πόλη και τους κατοίκους της από την ιστορική κληρονομιά τους. Και ποιοι είναι αυτοί που θέλουν να βάλουν οριστική ταφόπλακα σε αυτήν;
Θα πρέπει οι δημότες της Καλαμάτας να γνωρίζουν ποια ήταν η θέση και η πρόταση της τοπικής εφορείας αρχαιοτήτων προς το ΚΑΣ, για τα αρχαία ευρήματα της πλατείας της Υπαπαντής.
Eπειδή μέχρι να φτάσουμε εδώ, το “έγκλημα”προετοιμαζόταν, τι έκανε η προηγούμενη δημοτική αρχή για να αποφευχθεί;
Και τέλος ποια θέση παίρνει η σημερινή δημοτική αρχή στο “έγκλημα” που πρόκειται να συντελεστεί;
Αν σκεπαστούν πλέον εκ νέου και δια παντός τα ευρήματά της πλατείας Υπαπαντής θα είναι ντροπή για την πόλη μας. Ας το αναλογιστούν αυτοί που φέρουν την ευθύνη για ότι τραγικό ακολουθήσει.
Ο Γιώργος Ν. Κουτσούλης είναι πρ. Δήμαρχος Καλαμάτας
Οι φωτογραφίες είναι του Αντώνη Μπούνα
