«Star – crossed lovers». Έτσι είχε χαρακτηρίσει ο Σαίξπηρ τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα. Ο πιο μεγάλος έρωτας όλων των εποχών ήταν καταδικασμένος από τα αστέρια

Tης Ειρήνης Ορφανίδου

Καλύτερα να χάσω τη ζωή μου από το μίσος τους, παρά ν’ αργοπεθαίνω χωρίς τη δικιά σου αγάπη. Ρωμαίος, Δεύτερη Πράξη – Σκηνή 2 (Ο κήπος των Καπουλέτων)*.

Ένας άνδρας και μια γυναίκα που δεν μπορούν να είναι μαζί. Από όλες τις ερωτικές ιστορίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, είναι ίσως, η πιο σπαρακτική.

Δύο νέοι φτάνουν στον θάνατο για να υπερασπιστούν την αγάπη τους, κατατρεγμένοι από τις οικογένειές τους που βρίσκονται σε διαμάχη για παραπάνω από έναν αιώνα.

Στη σκιά του θρύλου

Η ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας είναι η πραγματική ιστορία δύο νέων που έζησαν στη Βερόνα και πέθαναν ο ένας για τον άλλον το 1303. Αυτή είναι μία εκδοχή (παραμυθένια, μάλλον).

Σύμφωνα με μία άλλη, ο Σαίξπηρ βασίστηκε για την ιστορία του σε ένα ποίημα του Άρθουρ Μπρουκ, παρότι ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι συνέχεια της μακράς παράδοσης για τις τραγικές ιστορίες αγάπης, που έρχεται από την αρχαιότητα.

Μία τρίτη διατείνεται ότι, και ο Σαίξπηρ είχε μια «σκοτεινή γυναίκα» στη ζωή του, η οποία αναφέρεται από τους ερευνητές ως «Dark Lady» και έχει εμπνεύσει πολλά σονέτα του, πιθανώς -σύμφωνα με κάποιους- και το αριστούργημα «Ρωμαίος και Ιουλιέτα».

Οι ερευνητές πασχίζουν ακόμη να εντοπίσουν τη «θολή φιγούρα» -δύο χρόνια πριν, διατυπώθηκε η θεωρία ότι από μία short list οκτώ γυναικών, πρόκειται τελικά για τη σύζυγο ενός ιταλού διερμηνέα.

Ο Σαίξπηρ γράφει την απόλυτη ιστορία αγάπης πρώιμα, πριν τα τριάντα του, μεταξύ 1591 και 1595. Το έργο είναι ένας θρίαμβος, εκτός των άλλων και ως προς τον τρόπο που ο συγγραφέας δομεί τους αρχετυπικούς χαρακτήρες, η πρεμιέρα δίνεται στις 30 Ιανουαρίου 1595.

Όλα αυτά συμβαίνουν μετά τον θάνατο του 11χρονου γιου του. Την περίοδο μεταξύ 1582 και 1592 υπάρχει ένα «κενό» στη ζωή του Σαίξπηρ, ο οποίος έχει απομακρυνθεί από την οικογένεια του, κάποια στιγμή εγκαθίσταται στο Λονδίνο και δουλεύει στο θέατρο.

Άγιος ο Έρωτας

Το έργο τελειώνει με την ελεγεία του πρίγκιπα για τους ερωτευμένους: «Γιατί δεν υπήρξε ποτέ ιστορία πιο θλιβερή από αυτήν της Ιουλιέτας και του Ρωμαίου της».

Και ξεκινά με έναν καυγά. Έναν καυγά στον δρόμο, μεταξύ υποστηρικτών των δύο οικογενειών, των Καπουλέτων και Μοντέγων.

Ο κεραυνοβόλος έρωτας του Ρωμαίου για την Ιουλιέτα έρχεται στη γιορτή. Τη συναντά στη μασκαράτα, χορεύουν και μιλώντας μαθαίνουν για την αδυσώπητη έχθρα των δύο οικογενειών.

Αψηφώντας τον κίνδυνο, ο Ρωμαίος ψάχνει να τη βρει. Γλιστρά στον κήπο των Καπουλέτων και την ακούει κάτω από το μπαλκόνι της να εξομολογείται πως τον αγαπά, παρά το μίσος των οικογενειών. Της φανερώνεται και αποφασίζουν να παντρευτούν. Την επομένη κιόλας, ο Ρωμαίος συναντά τον φίλο του, ιερέα Λαυρέντιο, ο οποίος συμφωνεί να τους παντρέψει, καθώς πιστεύει ότι ο γάμος θα φέρει τέλος στην έχθρα και τους παντρεύει κρυφά.

Ο Τυβάλτος, ξάδερφος της Ιουλιέτας, ζητά σε μονομαχία τον Ρωμαίο επειδή εμφανίστηκε ακάλεστος στη γιορτή, μα εκείνος την απορρίπτει καθώς τον θεωρεί πλέον συγγενή του. Όμως ο Μερκούτιος, φίλος του Ρωμαίου, αποδέχεται την πρόκληση και σκοτώνεται από τον Τυβάλτο την ώρα που ο Ρωμαίος προσπαθεί να τους χωρίσει. Ο Ρωμαίος στη συνέχεια σκοτώνει τον Τυβάλτο. Ο Εσκάλους μαθαίνοντας το συμβάν εξορίζει τον Ρωμαίο. Ο Ρωμαίος, πριν φύγει, περνά με την Ιουλιέτα τη νύχτα στα διαμερίσματά της, ολοκληρώνοντας τον γάμο τους.

Ο Καπουλέτος, χωρίς να γνωρίζει για τον κρυφό γάμο τον δύο νέων, αποφασίζει να παντρέψει την Ιουλιέτα με τον Πάρη. Η Ιουλιέτα αρνείται, ο Καπουλέτος απειλεί να την αποκηρύξει. Η Ιουλιέτα παρακαλεί την μητέρα της να καθυστερήσει τον γάμο, όμως εκείνη την απορρίπτει. Έτσι επισκέπτεται τον ιερέα Λαυρέντιο για βοήθεια κι εκείνος καταστρώνει ένα σχέδιο σύμφωνα με το οποίο συμβουλεύει την Ιουλιέτα να πάρει ένα δηλητήριο που θα την κάνει να φαίνεται νεκρή για 42 ώρες, ενώ ταυτόχρονα θα στείλει ένα γράμμα στον Ρωμαίο να του εξηγεί το σχέδιο ώστε να έρθει να την πάρει όταν αυτή ξυπνήσει και ενώ όλοι θα τη νομίζουν νεκρή. Η Ιουλιέτα παίρνει το δηλητήριο τη νύχτα πριν τον γάμο με τον Πάρη. Νομίζοντάς την νεκρή, οι Καπουλέτοι την μεταφέρουν να κείται στην οικογενειακή κρύπτη.

Ο αγγελιοφόρος δεν φτάνει ποτέ όμως στον Ρωμαίο και ο Ρωμαίος μαθαίνει πως η Ιουλιέτα πέθανε από τον υπηρέτη του, τον Βαλταζάρ.

Συντετριμμένος, ο Ρωμαίος προμηθεύεται δηλητήριο και πηγαίνει στην κρύπτη των Καπουλέτων, όπου συναντά τον Πάρη ο οποίος θρηνεί την Ιουλιέτα. Ο Πάρης πιστεύει πως ο Ρωμαίος πήγε για βανδαλισμό και του επιτίθεται· στη μάχη όμως σκοτώνεται από τον Ρωμαίο. Ο Ρωμαίος στη συνέχεια πίνει το δηλητήριο, νομίζοντας την Ιουλιέτα νεκρή. Έπειτα η Ιουλιέτα ξυπνά και, βρίσκοντας τον Ρωμαίο νεκρό, αυτοκτονεί με το μαχαίρι του.

Οι αντιμαχόμενες οικογένειες και ο πρίγκιπας φτάνουν στην κρύπτη και βρίσκουν και τους τρεις νεκρούς. Ο ιερέας Λαυρέντιος αφηγείται την ιστορία των δύο ερωτευμένων. Οι οικογένειες συμφιλιώνονται κάτω από τον θάνατο των παιδιών τους και συμφωνούν να δώσουν τέλος στη διαμάχη.

Κινηματογραφικά

H πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του σαιξπηρικού έργου έγινε στη Γαλλία, στις αρχές του 20ού αιώνα. Λίγα χρόνια αργότερα προέκυψε η πρώτη αμερικανική εκδοχή. Από τότε έγιναν διάφορες «απόπειρες», με πιο ενδιαφέρουσα -μάλλον και πιο κοντά στην ουσία του έργου- την ταινία του Φράνκο Τζεφιρέλι (1968), με την Ολίβια Χάσεϊ και τον Λέοναρντ Γουάιλντινγκ.

Μία από τις πιο εμπνευσμένες κινηματογραφικές εκδοχές ήταν η βερσιόν του Μπαζ Λούρμαν (1996) με τους Λεονάρντο Ντι Κάπριο και Κλερ Ντέινς.

Μουσικά

Ο Μπερλιόζ έγραψε την τρίπρακτη συμφωνία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» όταν ερωτεύτηκε την ηθοποιό Χάριετ Σμίθσον που ενσάρκωνε την Ιουλιέτα το 1827 στο Παρίσι.

Ο Τσαϊκόφσκι έγραψε το συμφωνικό ποίημα Overture – Fantasy σε μορφή σονάτας, βασισμένο σε τρεις πράξεις –η σύνθεση ολοκληρώθηκε το 1880 και περιλαμβάνει το περίφημο «Love Theme».

Ο Προκόφιεφ έγραψε τη μουσική για το διάσημο μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα».

Τουλάχιστον 27 όπερες έχουν βασιστεί την ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας.

Το έργο επηρέασε και τη τζαζ -βλέπε «Fever» της Peggy Lee και «Such Sweet Thunder» του Duke Ellington.

H πιο διάσημη μουσική θεατρική μεταφορά είναι το μιούζικαλ West Side Story με τη μουσική του Leonard Bernstein.

Βερόνα, Αρχοντικό Καπουλέτων

Βεβαίως και δεν αποδεικνύεται ιστορικά η ύπαρξη των εραστών. Αυτό ωστόσο, δεν εμποδίζει στο ελάχιστο τους ταξιδιώτες που φτάνουν στη Βερόνα και ζητούν να επισκεφθούν το πιο γνωστό μπαλκόνι του παγκόσμιου θεάτρου.

Το επονομαζόμενο «Σπίτι των Καπουλέτων» ανήκε για χρόνια στην οικογένεια των Dell Capello και η ομοιότητα των ονομάτων Capelli – Capoulletti έδωσε την πεποίθηση ότι πρόκειται για την κατοικία της Ιουλιέτας.

Το οίκημα είναι του 13ου αιώνα, αλλά σε μια «εντατική» απόπειρα αποκατάστασης προστέθηκαν τα παράθυρα και το μπαλκόνι (1936), γεγονός που έχει οδηγήσει σε διαφωνίες εδώ και χρόνια.

Το περίφημο μπαλκόνι της Ιουλιέτας κυριαρχεί στον προαύλιο χώρο, ενώ σε μια γωνιά στέκεται το μπρούντζινο άγαλμα της. Κατά το έθιμο, όποιος πιάσει το στήθος θα είναι καλότυχος στον έρωτα – οι φετιχιστές είναι πολλοί.

Στις σχισμές, στα ανοίγματα των τοίχων της αυλής βρίσκονται διπλωμένα χιλιάδες σημειώματα ευχών, παρακλήσεων, επιθυμιών, εκμυστηρεύσεων με αποδέκτη την Ιουλιέτα.

Βεβαίως και δεν έχει σημασία το γεγονός ότι δεν αποδεικνύεται ιστορικά η ύπαρξη των εραστών. Γιατί, πολύ απλά, ως καταδικασμένοι στην αιωνιότητα ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι πέρα και πάνω από την έννοια του χρόνου.

(*μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ)

thetoc.gr