Γράφει ο Σταμάτης Μπεχράκης
Δυο βασικές αντιλήψεις κυριαρχούν στο χώρο της αυτοδιοίκησης και τροφοδοτούν αρκετές φορές τις αντιπαραθέσεις
Στη μία όχθη βρίσκονται οι δυνάμεις που αγωνίζονται διαχρονικά για την εξέλιξη των αυτοδιοικητικών θεσμών . Οι θεσμοί τοπικής πολιτικής και διακυβέρνησης αποτελούν σημαντικό πεδίο δράσης αυτών των δυνάμεων για την αποκέντρωση της κεντρικής εξουσίας της διαφάνειας και συμμετοχής των πολιτών στην λήψη αποφάσεων που αφορούν τη ζωή τους ,την εργασία τους και το περιβάλλον. Για δύο δεκαετίες τα νομοθετικά προγράμματα Καποδίστριας, Καλλικράτης, Κλεισθένης αντανακλούν τις προσπάθειες για την δημοκρατική αναμόρφωση – ολοκλήρωση του δεύτερου πυλώνα του πολιτικού συστήματος. Αλλά και σε επίπεδο Ευρώπης είναι ορατή η ξεχωριστή φυσιογνωμία στη διατύπωση θέσεων για την αναβάθμιση της Επιτροπής των Περιφερειών στο ευρωπαϊκό θεσμικό οικοδόμημα μέχρι και την άμεση εκλογή της από τους πολίτες της Ε.Ε.
Στην άλλη όχθη, οι δυνάμεις που επιδιώκουν και σήμερα να περιοριστεί η αυτονομία των αυτοδιοικητικών θεσμών οπαδοί ακόμη και σήμερα της συγκεντρωτικής διακυβέρνησης της εξουσίας και να τους μετατρέψουν σε προσάρτημα της κεντρικής εξουσίας και κατ’ επέκταση σε κομματικό «λάφυρο». Χαρακτηριστικά δεν έχουν συνδέσει την δράση τους με την εξέλιξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πρώτου και δεύτερου βαθμού. Τουναντίον την εμπόδισαν σε αρκετές περιπτώσεις ως υποστηρικτές κατά παράδοση ενός συγκεντρωτικού κράτους. Μέρος των δυνάμεων αυτών μπορεί να επικαλούνται τον ευρωπαϊσμό τους, δεν συμμετέχουν πχ στον αγώνα για μια Δημοκρατική Ευρώπη των Περιφερειών, προς την οποία μικρό βήμα έγινε με τη θεσμοθέτηση της Επιτροπής των Περιφερειών 23 χρόνια πριν.
Σκόπιμα δεν χρησιμοποίησα χαρακτηρισμούς με κλασσική αναφορά πχ πρόοδος – συντήρηση γιατί μπορεί κατά πλειοψηφία να είναι ψηφοφόροι γνωστών κομμάτων ή μη αλλά όχι αποκλειστικά με τις αντιστοιχίσεις που σκεφτόμαστε. Η διαιρετική τομή διατρέχει το εσωτερικό όλων των κομμάτων. Το δίλημμα λοιπόν τοπική διοίκηση οι δήμοι συμβάλουν στην ύφανση του πλέγματος κοινωνικής προστασίας. Η κοινωνική πολιτική στο τοπικό επίπεδο στηρίζεται σε δύο βασικούς χρηματοδοτικούς πυλώνες που λειτουργούν συμπληρωματικά και συνθέτουν το φάσμα των παροχών και υπηρεσιών. Ο πρώτος πυλώνας αφορά δαπάνες που αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι ΟΤΑ από τον προϋπολογισμό τους. Σε αυτόν εντοπίζεται σχετική αυτονομία ως προς τις επιλογές και τις κατευθύνσεις ενώ υποστηρίζεται κυρίως από κρατικές επιχορηγήσεις και συμπληρώνεται από τοπικούς πόρους. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά χρηματικές εισροές που προέρχονται από πόρους των Διαρθρωτικών Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι χρηματοδοτήσεις αυτές διέπονται εν γενεί από αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο και κανόνες και κατευθύνονται σε συγκεκριμένες δράσεις που καθορίζονται από τα εκάστοτε Επιχειρησιακά Προγράμματα. Παρακολουθώντας την εξέλιξη των δύο πυλώνων κοινωνικής πολιτικής καταλήγουμε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα αναφορικά με το πρότυπο της κοινωνικής προστασίας που αναπτύσσεται στο τοπικό επίπεδο και συμπεραίνουμε προοπτικές και τυχόν αδυναμίες του. Συγκεκριμένα, από τη μία πλευρά οι παρεμβάσεις στο τοπικό επίπεδο διευρύνονται, ωστόσο από την άλλη πλευρά ανακύπτουν ερωτήματα, αναφορικά με τις στοχεύσεις και τις προοπτικές της κοινωνικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο. Οι απαντήσεις που δίνονται στο παρών άρθρο αποσαφηνίζουν το παράδειγμα κοινωνικής προστασίας στο τοπικό επίπεδο στη σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης.
