Μια μέρα μετά την εκπνοή της προθεσμίας για τον καταλογισμό στην Ελλάδα του προστίμου για τις χωματερές και δύο μέρες πριν την επίσημη μέρα του περιβάλλοντος, στη σημερινή κρίσιμη περίοδο για την διαχείριση των αποβλήτων στη χώρα μας και υπό το βάρος χρηματικών κυρώσεων και καταδικών, το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης παρουσίασαν τον νέο Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων, ο οποίος τέθηκε ήδη σε δημόσια διαβούλευση.

Στη συνέντευξη Τύπου συμμετείχαν ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης Κώστας Πουλάκης, ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΣΔΑ Ευάγγελος Καπετάνιος, η Γενική Γραμματέας του ΥΠΑΠΕΝ Χριστίνα Μπαριτάκη και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΑΠΕΝ

Σύμφωνα με τον Υπουργό Αναπληρωτή ΠΑΠΕΝ Γιάννη Τσιρώνη «η πρωτοβουλία του νέου σχεδιασμού σηματοδοτεί ανατροπή των ακολουθούμενων μέχρι σήμερα πολιτικών των κυβερνήσεων της τελευταίας τουλάχιστον 10ετίας. Στόχος του νέου σχεδιασμού είναι να μας κατευθύνει προς μια οικονομία και μια κοινωνία με μηδενικά απόβλητα, μια κοινωνία που θα μετατρέπει τα απόβλητα σε πόρους».

Θέματα επεξεργασίας αποβλήτων, η επεξεργασία ιλύος εγκαταστάσεων αστικών λυμάτων, η διαχείριση βιομηχανικών αποβλήτων, ιδιαίτερα των επικινδύνων, η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση αποβλήτων, η αξιοποίησή τους στο φως των νέων τεχνολογιών και αναγκών συμπεριλαμβάνονται στον αναθεωρημένο σχεδιασμό.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου ο Υπουργός Αναπληρωτής Γιάννης Τσιρώνης σημείωσε ότι «ο σύγχρονος κόσμος προχωρεί σε μια Ευρώπη της Ανακύκλωσης και σε μια Κοινωνία Μηδενικών Αποβλήτων. Εγκαταλείποντας το αδιέξοδο αναπτυξιακό γραμμικό μοντέλο μιας ανάπτυξης βασισμένης στην αλόγιστη κατανάλωση φυσικών πόρων, αγαθών και ενέργειας, στρεφόμαστε στην κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας. Στο πλαίσιο της νέας διακυβέρνησης, η προσπάθειά μας εστιάζεται στους πυλώνες της Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, της Επαναχρησιμοποίησης, της Ανακύκλωσης και της Ανάκτησης, με ένα αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο, που θα αντιμετωπίζει τα απόβλητα ως εν δυνάμει πόρο και θα ελαχιστοποιεί την Διάθεση στο έδαφος. Στοχεύοντας στην προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, με το λιγότερο δυνατό κόστος για τους πολίτες, άμεση προτεραιότητά μας αποτελεί η προδιαλογή των βιοαποβλήτων, η Διαλογή στην Πηγή των οργανικών και των ανακυκλώσιμων, η αναβάθμιση της ποιότητας και του εύρους της ανακύκλωσης με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Η φιλοσοφία αυτή αποτυπώνεται στην αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, που ολοκληρώθηκε και άμεσα τίθεται σε διαβούλευση και στο Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, που έχει ήδη ολοκληρωθεί, καθώς και στα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων που επικαιροποιούνται.

Ήδη, η μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία, με τη σχετική δέσμη μέτρων που πρότεινε στις αρχές Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βρίσκεται στο επίκεντρο της ατζέντας για αποδοτική χρήση των πόρων στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι πολιτικές για την προώθηση της μετάβασης σε πιο κυκλική οικονομία με πιο αποδοτική χρήση των διαθέσιμων πόρων αναμένεται να αυξήσουν κατά 30% την παραγωγικότητα των πόρων της ΕΕ κατά την περίοδο 2014-2030, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών οικονομιών και, μόνο μέσω των νέων στόχων που προτείνονται για τα απόβλητα αναμένεται η δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας.

Το πρόβλημα της αλλαγής διαχείρισης αποβλήτων είναι κυρίως κοινωνικό και όχι τεχνικό. Η ολοκληρωμένη λύση της διαχείρισης αποβλήτων συνδέεται με σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. Για να λυθεί το πρόβλημα των αποβλήτων, χρειάζεται αλλαγή του καταναλωτικού και παραγωγικού μοντέλου, να παράγουμε, δηλαδή προϊόντα, χρησιμοποιώντας λιγότερους φυσικούς πόρους. Να χρησιμοποιούμε τους φυσικούς πόρους, παράγοντας λιγότερα απόβλητα κατά την παραγωγή των προϊόντων. Να καταναλώνουμε πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.

Πολλές και βαριές είναι οι επιπτώσεις από την ελλιπή ή πλημμελή διαχείριση των αστικών, υγειονομικών ή επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, οικονομικές. Οι ελλείψεις στην ανακύκλωση, η πλημμελής λειτουργία πολλών «νόμιμων» ΧΥΤΑ, τα προβλήματα στον Ασωπό, η συσσώρευση ιστορικά αποθηκευμένων βιομηχανικών αποβλήτων, η διαχείριση των επικινδύνων και τοξικών αποβλήτων, αποτελούν μερικές πλευρές των επιπτώσεων.

Το Υπουργείο καταβάλλει συστηματικές προσπάθειες, αφενός, να αντιμετωπίσει τις χρόνιες αδυναμίες και ελλείψεις στις υποδομές και, αφετέρου, να προχωρήσει με συστηματικό σχεδιασμό και γοργά βήματα στην ουσιαστική αναβάθμιση της διαχείρισης των αποβλήτων, με την πλήρη εφαρμογή των Οδηγιών για τα Απόβλητα, την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης των υδατικών πόρων, την προστασία του εδάφους κατά την χρησιμοποίηση της ιλύος καθαρισμού λυμάτων στη γεωργία κ.ο.κ.

Σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών και τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων αντιμετωπίζουμε τις παραβιάσεις της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας και την άρση των σχετικών επιπτώσεων.

Στην κατεύθυνση αυτή, η διαχείριση των στερεών αποβλήτων προσεγγίζεται υπό το πρίσμα της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης της διαχείρισής τους και με γνώμονα την μετατροπή των αποβλήτων σε πόρο.

Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) καθορίζει τη στρατηγική, τις πολιτικές και τους στόχους για τη διαχείριση των αποβλήτων σε εθνικό επίπεδο. Λόγω της φύσης του ως στρατηγικού και πολιτικού σχεδιασμού, αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο που συμπυκνώνει τη ριζικά διαφορετική πολιτική αντίληψη της νέας διακυβέρνησης προς ένα νέο μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον με άξονες προτεραιότητας την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε δημοτικό επίπεδο και την αναβάθμιση του ρόλου των δήμων στη διαχείριση αποβλήτων και στην ανακύκλωση, τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας, την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, την προωθημένη και φιλόδοξη στοχοθεσία των ανώτερων μορφών διαχείρισης και κυρίως την διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα. Παράλληλα, είναι προφανές ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή όσον αφορά την διαχείριση και πρέπει να δοθούν άμεσες λύσεις σε προβλήματα ενώ ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά.

Οι άξονες πολιτικής, οι στρατηγικές και η στοχοθεσία του κατατιθέμενου σχεδίου υπηρετούν πραγματικά τις κατευθύνσεις της Οδηγίας-Πλαίσιο και ανταποκρίνονται στις σύγχρονες και πιεστικές ανάγκες, ενώ φέρνουν στο επίκεντρο της διαχείρισης τους δήμους και την κοινωνία.

Η νέα στοχοθεσία οδηγεί σε ανατροπή του ισοζυγίου στη διαχείριση, δίνοντας έμφαση στην μείωση παραγωγής αποβλήτων, στην ανακύκλωση, την επαναχρησιμοποίηση και την κομποστοποίηση με αντίστοιχη σημαντική μείωση των προς επεξεργασία σύμμεικτων.

Ο κύκλος «ανακύκλωση-επανάχρηση-κομποστοποίηση-υπολειμμα» θα ολοκληρώνεται σε επίπεδο δήμου ή νομού, μέσα από την υποχρεωτική για τους δήμους σύνταξη των τοπικών δημοτικών σχεδίων διαχείρισης, η οποία θεσμοθετείται. Επιπλέον, ο Δήμος και η τοπική κοινωνία, θα εισπράττουν τα οικονομικά οφέλη από τη διαχείριση απορριμμάτων τους, με απώτερο σκοπό τη μείωση του κόστους διαχείρισης. Πρέπει να δοθούν οικονομικά κίνητρα στους πολίτες με διάφορες μορφές επιδότησης με ανάλογη μείωση των δημοτικών τελών.

Πρέπει να υπάρξει δραστική μείωση της εξαγωγής της πρώτης ύλης που απορρέει από αυτής της μορφής τη διαχείριση και προώθηση αυτής στις εγχώριες βιοτεχνίες-βιομηχανίες που χρησιμοποιούν ανακυκλώσιμα προϊόντα.

Ριζική θα είναι η αναθεώρηση της λειτουργίας των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) και επανασχεδιασμός τους, στο πλαίσιο ενιαίου κεντρικού συντονιστικού φορέα για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων (με αναβάθμιση του ΕΟΑΝ). Τα έσοδα των ΣΕΔ αποτελούν δημόσιο πόρο και πρέπει να εξεταστεί ο έλεγχός τους μέσω κρατικού λογιστικού συστήματος για να αποτελέσουν επενδυτικό κονδύλι για την ανάπτυξη των συστημάτων της νέας διαχείρισης οι δε δρασεις τους να ενσωματωθούν στο σύστημα διαλογής στην πηγή των Δήμων.

Σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων, διοικητικών και οργανωτικών μέτρων για όλα τα παραπάνω προβλέπονται στο ΕΣΔΑ και βεβαίως σημαντικά χρηματοδοτικά εργαλεία.

Στο νέο ΥΜΕΠΕΡΑΑ 2014-2020, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων προωθούνται σχετικές δράσεις με προβλεπόμενη χρηματοδότηση της τάξεως των 900 Μ€, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης ιλύος των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων, ενώ για τα υγρά απόβλητα προβλέπεται δημόσια δαπάνη της τάξεως σχεδόν 1 δισ Ευρώ.

Ειδικότερα, για δράσεις πρόληψης παραγωγής αποβλήτων, προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, χωριστή συλλογή και ανακύκλωση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης προβλέπονται 120 Μ€, για επενδύσεις βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων και διασφάλιση της αυτάρκειας σε δίκτυα υποδομών ανάκτησης και διάθεσης, 680 Μ€, ενώ 90 Μ€ διατίθενται για την διαχείριση Επικίνδυνων Αποβλήτων και την περιβαλλοντική αποκατάσταση Ρυπασμένων Χώρων από Βιομηχανικά – Επικίνδυνα Απόβλητα. Πέραν αυτών, για την διαχείριση αποβλήτων διατίθενται άλλα 100 Μ€ μέσω του ΕΠΑΝΕΚ και των ΠΕΠ.

«Είναι όμως πεποίθησή μας ότι η οριστική λύση της ανατροπής στη διαχείριση των αποβλήτων εμπεριέχεται στην κοινωνική συμμετοχή των πολιτών, τη συνεργασία των αρχών με τους πολίτες, την κοινωνική αυτενέργεια. Καλούμε συνεπώς την κοινωνία και τους πολίτες να αγκαλιάσουν τον νέο σχεδιασμό, να τον θεωρήσουν δική τους υπόθεση, ώστε η διαχείριση των αποβλήτων να μετατραπεί από πρόβλημα σε πλεονέκτημα, με φυγή προς τα εμπρός», είπε εμφατικά ο Υπ. Αν. ΠΑΠΕΝ Γιάννης Τσιρώνης.