Γράφει ο  Γιώργος Καραμπάτος

Ο λιμένας Καλαμάτας είναι χαρακτηρισμένος ως Λιμένας Εθνικής σημασίας και ενταγμένος στο “εκτεταμένο” Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών (Comprehensive Trans-European Network – Transport) μαζί με άλλα 19 ελληνικούς και συνολικά 319 ευρωπαϊκούς λιμένες, με κριτήρια ένταξης την υφιστάμενη και δυνητική-προβλεπόμενη κίνηση, τη στρατηγική σημασία της γεωγραφικής θέσης και τον υπάρχοντα ή/και δυνητικό ρόλο τους στο ευρύτερο δίκτυο μεταφορών.  Επομένως, ο λιμένας Καλαμάτας, τυπικά και ουσιαστικά αποτελεί λιμένα “πολλαπλών χρήσεων” (multi-purpose) και καλείται να συμμετέχει σε μία υπερτοπική, διαπεριφερειακή και ενδο-μεσογειακή λειτουργία δικτύου συνδυασμένων μεταφορών.

Επομένως, η γεωγραφική θέση του καθιστά δυνητικά τον λιμένα όχι ως «απόληξη», αλλά ως σημαντικό «κόμβο» / ενδιάμεσο hub συνδέσεων με υπερτοπικά και άλλα διεθνή δίκτυα θαλασσίων και συνδυασμένων μεταφορών. Πιο συγκεκριμένα, ο λιμένας Καλαμάτας μπορεί να αποτελέσει κόμβο συγκέντρωσης και περαιτέρω εθνικής και διεθνούς διανομής κίνησης προϊόντων προς/από χώρες της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, με τις οποίες υπάρχουν παραδοσιακές εμπορικές σχέσεις (π.χ. Αίγυπτος, Ισραήλ κλπ). Υπάρχει ήδη έντονη κινητικότητα για δημιουργία συνδέσεων από χώρες της Μέσης Ανατολής και προέκτασης ροών από Κασπία και πέραν αυτής χώρες, που αναζητούν κατάλληλη επιλογή λιμένων μεσαίας κλίμακας εισόδου στην Ευρώπη. Υπήρχε ακόμη ενδιαφέρον ακτοπλοϊκής σύνδεσης με λιμάνια της Ιταλίας (Κατάνια και Αγκόνα από το 1974 εφημερίδα τα ΝΕΑ)

Ειδικότερα η χερσαία σύνδεση με τον λιμένα της Πάτρας μπορεί να επιφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη:

• συγκέντρωση εμπορευματικής κίνησης από Ελλάδα και Βαλκάνια αφ’ ενός, και από Ιταλία-Κεντρική Ευρώπη (μέσω και Πάτρας) αφ’ ετέρου, που δημιουργούν προϋποθέσεις μιας κρίσιμης μάζας φορτίων για την ανάπτυξη μιας τακτικής, αλλά ήπιας εμπορικής κίνησης για το λιμάνι.
• προοπτική ακτοπλοϊκής σύνδεσης με την Κρήτη κατά τους τουριστικούς μήνες εναλλακτικά προς το λιμάνι του Πειραιά, προσελκύοντας ροές τουριστών με ΙΧ από Ευρώπη και Ιταλία μέσω Πάτρας βάσει ενός οργανωμένου ενιαίου τουριστικού προϊόντος «Δυτική Πελοπόννησος-Κρήτη». Αντίστοιχες ροές μπορούν να εμπλουτιστούν με διεθνείς τουριστικές ροές του Μπλέ Διαδρόμου, ΠΟΥ ΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ.

Δημιουργείται έτσι ένα λιμενικό δίπολο συμπληρωματικότητας Πάτρας-Καλαμάτας, με σημαντικές προοπτικές ανατροφοδότησης κίνησης (π.χ. από/προς Κρήτη προς/από Ιταλία και Κεντρική Ευρώπη χωρίς την παράκαμψη και επιμήκυνση της διαδρομής μέσω Πειραιά.

Η αναθεώρηση του Master Plan του λιμένα Καλαμάτας επιχειρεί εκ πρώτης όψεως να εντάξει στις μελλοντικές χρήσεις λιμένα και τουριστικές χρήσεις διά της πρόβλεψης θέσεων ελλιμενισμού μεγα-γιωτ. Η ένταξη και τουριστικών λιμενικών χρήσεων σε ένα λιμάνι “πολλαπλών χρήσεων” είναι κατ’ αρχήν θεμιτή, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη η περαιτέρω αναπτυσσόμενη τουριστική δυναμική της δυτικής Πελοποννήσου. Όμως, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε ο σχεδιασμός ένταξης των τουριστικών χρήσεων να μη δημιουργεί αρνητικές επιπτώσεις στις προοπτικές εμπορευματικής και ακτοπλοϊκής κίνησης του λιμένα.

Η προσεκτική μελέτη του αναθεωρημένου Master Plan αναδεικνύει ότι:

• Όλες οι αλλαγές σε σχέση με το προηγούμενο Master Plan επικεντρώνονται αποκλειστικά στην υποστήριξη της τουριστικής χρήσης και ειδικότερα της στάθμευσης μεγάλων τουριστικών σκαφών, τόσο στο λιμενικό χώρο όσο και στην κτιριακή υποδομή
• Οι θέσεις ελλιμενισμού τουριστικών σκαφών δημιουργούν defacto δυσχέρειες στις λειτουργίες εξυπηρέτησης των άλλων κατηγοριών πλοίων και αντίστοιχων λιμενικών χρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπόψη τις διαστάσεις των μεγα-γιωτ, για τα οποία προβλέπονται 25 θέσεις στάθμευσης, ο ελλιμενισμός τους στερεί τον απαιτούμενο χώρο ελιγμών άλλων τύπων πλοίων (εμπορικά, κρουαζιερόπλοια, φέρρυ) και καθιστά την εξυπηρέτησή τους από δυσχερή έως αδύνατη.
• Δημιουργούνται δυσανάλογα προϋποθέσεις προσανατολισμού του λιμένα σε υποδομή στάθμευσης μεγα-γιωτ.

Ένα λιμάνι δεν αποτελεί μία ουδέτερη υποδομή. Με συγκεκριμένα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, μπορεί να διαφοροποιείται ο τρόπος που θα λειτουργεί στο ευρύτερο δίκτυο. Αυτό αποτελεί και αντικείμενο πολιτικής του κάθε λιμένα.

Σχετικές δηλώσεις αρμοδίων τοπικών αρχών περί των αναμενόμενων ωφελειών του λιμένα Καλαμάτας από την μετατροπή του σε κυρίως τουριστικό λιμάνι είναι ενδεικτικές του προσδιορισμού της πολιτικής και προσανατολισμού του λιμένα Καλαμάτας με βάση το αναθεωρημένο Master Plan. Όμως, η αύξηση εσόδων και κάποια συνεισφορά στην τοπική οικονομία από την τουριστική χρήση πρέπει να συγκριθούν με τα οφέλη από τη “διαφορετική” λειτουργία ενός λιμένα πολλαπλών χρήσεων που, από την εμπειρία, αναμένονται πολύ περισσότερα και ικανά για δημιουργία πολλαπλασιαστικών ωφελειών. Επιπλέον, σύμφωνα με την εθνική στρατηγική λιμένων του ΥΝΑΝΠ, στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο ως τουριστικός λιμένας έχει χαρακτηρισθεί το λιμάνι της Πύλου και συμπληρωματικά θα μπορούσαν να έχουν παρόμοιο ρόλο με ήπιες και χαμηλού κόστους παρεμβάσεις-βελτιώσεις τα λιμάνια της Κυπαρισσίας, Κορώνης, Μεθώνης κ.λπ.

Να θυμίσω ότι η Καλαμάτα ως Μητροπολιτικός Δήμος της Μεσσηνίας έχει – εκτός των άλλων – ηθική υποχρέωση να φροντίζει για την επιβίωση των όμορων δήμων ώστε να μην επαναληφθούν τα κακώς κείμενα του Αθηνοκεντρικού κράτους.

Υπό την έννοια αυτή θα πρέπει να υποστηρίξει τον Δήμο Μεσσήνης και από κοινού με την Ένωση Εφοπλιστών την κατασκευή και λειτουργία της μεγαλύτερης και πιο σύγχρονης Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού στο ιδιόκτητο οικόπεδο στην Μπούκα της Μεσσήνης με δυνατότητα φιλοξενίας και εκπαίδευσης 5.000 φοιτητών.

Επομένως, θα είναι λάθος η πολιτική επικέντρωσης στον τουριστικό χαρακτήρα του λιμένα, που θα τον υποβαθμίσει:

• από πολλαπλών χρήσεων σε κυρίαρχη τουριστική χρήση
• από εθνικής σημασίας σε τοπικής σημασίας.

Ενδεχόμενη τέτοια υποβάθμιση του λιμένα θέτει εν αμφιβόλω τη χρησιμότητα της αναβάθμισης της οδικής σύνδεσης της Καλαμάτας με την Πάτρα και επομένως, δημιουργεί κίνδυνο αναθεώρησης της σκοπιμότητας κατασκευής των χερσαίων συνδέσεων της Καλαμάτας ή, ενδεχομένως, υπέρογκης αύξησης των διοδίων, καθώς ο λιμένας από υπερτοπικό κόμβο συνδυασμένων μεταφορών θα υποβαθμιστεί σε τερματικό σταθμό σκαφών αναψυχής. Επιπλέον, θα επισύρει και αντίστοιχη υποβάθμιση και συρρίκνωση υπηρεσιών άμεσα συναρτώμενων με το λιμένα, όπως εκείνες του Λιμεναρχείου και του Τελωνείου.

Εδώ πρέπει να τονισθεί ότι οι πραγματικές προοπτικές του λιμένα Καλαμάτας συναρτώνται απολύτως με την ολοκλήρωση των αναμενόμενων μεγάλων έργων αναβάθμισης της χερσαίας πρόσβασης και γεω-στρατηγικών διεργασιών, και όχι υπό τη σημερινή κατάσταση και προσέγγιση «τοπικής σημασίας» μόνο. Η ολοκλήρωση των χερσαίων συνδέσεων θα αποκαλύψει την πραγματική δυναμική του.

Καταλήγοντας, ο λιμένας Καλαμάτας ως λιμένας Εθνικής σημασίας “πολλαπλών χρήσεων, συνδυάζοντας στο μέλλον «στοχευμένη» ακτοπλοΐα με ήπια -αλλά τακτική- εμπορική κίνηση και, δευτερευόντως θαλάσσιο τουρισμό, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο της περιοχής.

Παραπομπές

• Ο ρόλος του εθνικού λιμένα της Καλαμάτας σύμφωνα με το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Απόφαση 6876/4871 στο ΦΕΚ 128 Α΄ – 03.07.2008).
• Μελέτη του Ινστιτούτο Ναυτιλιακών Συγκοινωνιακών και Μεταφορικών Εφαρμογών Κ.Μ.ΛΩ Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα: «Διερεύνηση Σκοπιμότητας & Βιωσιμότητας μιας νέας θαλάσσιας μεταφορικής υπηρεσίας μετά του λιμένα της Καλαμάτας και της Β, Αφρικής»
• Μελέτη Επιτροπής ΟΗΕ για την οικονομική και εμπορική ανάπτυξη της Ευρώπης (TransEuropeanMotorWayandRailWay και Trans AfricaMotorandRailWay)
• Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου των Υπουργών Μεταφορών Οκτώβριος του 2003 με θέμα τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών και το έργο του Δυτικού Σιδηροδρομικού Άξονα της Ελλάδας και για το ίδιο θέμα : Απόφαση με αριθ. 884/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 7/6/2004
• Μελέτες σχετικές με το εμπόριο Ελλάδας & Αραβικών χωρών του ΑραβοΕλληνικού Επιμελητηρίου και του Κέντρου Εταιρικής & Κοινωνικής Ευθύνης στο κλάδο Τροφίμων και Γεωργίας.
• Εισηγήσεις καθηγητών ελληνικών πανεπιστημίων στις διημερίδες της Μόνιμης Επιτροπής Θεμάτων Χωροταξίας και Πολεοδομικού Σχεδιασμού του ΤΕΕ Πρέβεζα, Γιάννενα, Αγρίνιο και Καλαμάτα.