Στα πλαίσια της προσπάθειας ιστορικής τεκμηρίωσης, ανάδειξης και προβολής της κοιλάδας του Μηναγιώτικου ρέματος της Νότιας Μεσσηνίας, που χαρακτηρίζεται από σημαντικούς οικοτόπους καθώς και ένα ιδιαίτερο πολιτισμικό απόθεμα, το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας προχώρησε σε χαρτογράφηση του μεσογειακού παραποτάμιου «Μηναγιώτικου Ποδηλατικού Μονοπατιού Natura 2000». Πρόκειται για ποδηλατικό μονοπάτι βουνού μήκους 14 χιλιομέτρων, που ξεκινάει από τον ημιορεινό οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων και καταλήγει στον παραθαλάσσιο οικισμό της Φοινικούντας.
Στο πλαίσιο αυτό, το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας έχει αποστείλει σχετική αίτηση στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, συνοδευόμενη από μελέτη περιβαλλοντικής και πολιτισμικής τεκμηρίωσης με στόχο, να αποτελέσει την αφετηρία από την Περιφέρεια για την σύνταξη ενός βιώσιμου σχεδίου δράσης ήπιας ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού, που θα αφορά την σήμανση (σημείων πληροφόρησης και προσανατολισμού) και την προβολή του μεσογειακού παραποτάμιου «Μηναγιώτικου Ποδηλατικού Μονοπατιού Natura 2000» με στόχο την ανάδειξη και την αξιοποίησή του, αλλά και τη διασύνδεσή του με το δίκτυο ποδηλατικών μονοπατιών της Πελοποννήσου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, η ερευνητική μελέτη περιβαλλοντικής τεκμηρίωσης της εν λόγω κοιλάδας, ανέδειξε σημαντικούς και ευαίσθητους μεσογειακούς οικοτόπους, καθώς λόγω ιδιαίτερων κλιματολογικών συνθηκών, εντοπίζεται ένας μεγάλος αριθμός ενδημικών ειδών φυτών και ζώων. Ανάμεσα στα σημαντικά είδη οικοτόπων, της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, που απαντώνται στην περιοχή είναι ο τύπος οικοτόπου 92C0«Δάση Platanus orientalis- Δάση ανατολικής πλατάνου», ο τύπος οικοτόπου 92D0 «Nerium oleander, Vitex agnus-cactus / πικροδάφνες και λυγαριές», ο τύπος οικοτόπου 9290 «Δάση με Cupressus (Acero-Cupression), κυπαρισσοδάση», ο τύπος οικοτόπου 9320 «Δάση με Olea και Ceratonia, αγριελιάς και χαρουπιάς», ο τύπος οικοτόπου 9340 «Δάση με Quercus ilex – Δάση Αριάς», ο τύπος οικοτόπου 9350 «Δάση με Quercus macrolepis, Δάση βαλανιδιάς», ο τύπος οικοτόπου 9540 «Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου» κ.α., που εμπεριέχουν ένα σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα για την ευρύτερη περιοχή της Νότιας Πελοποννήσου.
Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι, δύο αιωνόβια δένδρα, μια Βελανιδιά (Αριά) και μια Λυγαριά, που βρίσκονται στην περιοχή της αφετηρίας του εν λόγω ποδηλατικού μονοπατιού, είναι υποψήφια προς ένταξη στον Κατάλογο των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης.
Επίσης, η θέση της περιοχής αυτής, στη δυτική μεταναστευτική διαδρομή των πτηνών στην Ελλάδα, σε μια από τις νότιες άκρες των Βαλκανίων, καθιστούν αυτή την γεωγραφική περιοχή πολύ σημαντική. Είναι χαρακτηριστικό ότι, τουλάχιστον τρία απειλούμενα είδη μεγάλων αετών, είναι αξιοσημείωτα στοιχεία της τοπικής ορνιθοπανίδας. Πρόκειται για τον Στικταετό (Aquila clanga), τον Βασιλαετό (Aquila heliaca) (“Κινδυνεύοντα”) και τον Χρυσαετό (Aquila chrysaetos).
Παράλληλα, η μελέτη πολιτισμικής τεκμηρίωσης, ανέδειξε σημαντικούς πολιτισμικούς πόρους που σχετίζονται άμεσα με την κοιλάδα του Μηναγιώτικου ρέματος Μεταξύ αυτών, αξίζει να αναφερθεί η παρουσία δώδεκα υδρόμυλων κατά μήκος της κοίτης του Μμηναγιώτικου ρέματος που λειτουργούσαν έως την δεκαετία του 1960. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί η αναφορά του Γάλλου φιλέλληνα Chateaubriand στο Μηναγιώτικο ρέμα κατά την περιήγηση του στην περιοχή τον Αύγουστο του 1806, κατευθυνόμενος από την Μεθώνη προς την Κορώνη.
Επίσης, η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μοριά, την Άνοιξη του 1829, στα πλαίσια επιτόπιων ερευνών αποτύπωσης και τεκμηρίωσης σε σχέση με το περιβάλλον και τον πολιτισμό της περιοχής, κατά την διαδρομή της από την Μεθώνη στην Κορώνη θα μελετήσει το εν λόγω ρέμα, κάνοντας εκτενή αναφορά στο πόρισμα των επιστημονικών εργασιών της. Ακόμη, στις παρυφές της κοιλάδας του Μηναγιώτικου ρέματος, κοντά στον οικισμό των Κάτω Αμπελόκηπων, έλαβε χώρα η πρώτη πολεμική σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων κατά το κρίσιμο έτος 1825 για την Ελληνική Επανάσταση, ενώ πρόσφατα ο Δήμος Πύλου Νέστορος αποφάσισε την καθιέρωση της μάχης στα Κάτω Μηνάγια ως Δημόσιας Εορτής Τοπικής Σημασίας και την δημιουργία μνημείου πεσόντων στην περιοχή της σύγκρουσης.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι, το Υπουργείο Πολιτισμού, πριν δύο έτη, χαρακτήρισε ως Διατηρητέο Νεώτερο Μνημείο το εμβληματικό Δημοτικό Σχολείο του οικισμού των Κάτω Αμπελοκήπων που αποτέλεσε αρχηγείο της Εθνικής Αντιστάσης κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες για την μελέτη αποκατάστασής του.
Σε σχέση με τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού «Μηναγιώτικου Ποδηλατικού Μονοπατιού Natura 2000» αξίζει να σημειωθεί ότι, το μονοπάτι διαπερνά μεγάλος μέρος της προστατευόμενης γεωγραφικής περιοχής του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 του Ακρωτηρίου Ακρίτας, που συναντώνται, όπως αναφέραμε, σημαντικοί μεσογειακοί οικότοποι, περίπου 8 χιλιόμετρα από τη συνολική διαδρομή των 14 χιλιομέτρων (διαδρομή χρώματος μπλε). Η χρονική διάρκεια της ποδηλατικής διαδρομής κυμαίνεται μεταξύ 1,30 – 2 ωρών, ενώ το μέγιστο υψόμετρο της διαδρομής βρίσκεται στην αφετηρία του ποδηλατικού μονοπατιού (πλατεία οικισμού Κάτω Αμπελοκήπων) και φτάνει τα 345 μέτρα.
Έτσι, η σηματοδότηση και η ανάδειξη της εν λόγω παραποτάμιας ποδηλατικής διαδρομής σε συνδυασμό με την πεζοπορική διαδρομή, θα αποτελέσει την αφετηρία για την προστασία και ανάδειξη των σημαντικών πολιτισμικών και περιβαλλοντικών πόρων που συναντώνται κατά μήκος της κοιλάδας του Μηναγιώτικου ρέματος.
Χαρακτηριστικό της σημασίας της κοιλάδας του Μηναγιώτικου ρέματος αποτελεί η πρόσφατη αναφορά του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 στην βιοποικιλότητα και την πολιτιστική κληρονομιά της εν λόγω περιοχής. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι, το μεσογειακό πρόγραμμα Interreg Mediterranean Inherit παρουσίασε πριν λίγες μέρες ειδικό αφιέρωμα σε σχέση με την σπάνια βιοποικιλότητα της περιοχής των Κάτω Αμπελοκήπων καθώς και με το σχεδιαζόμενο μεσογειακό παραποτάμιο μονοπάτι που θα διαπερνά την κοιλάδα του Μηναγιώτικου ρέματος.
Διότι, η κοιλάδα του Μηναγιώτικου ρέματος, αποτελεί σημείο ανέγγιχτης μεσογειακής αναφοράς βιοποικιλότητας, που μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη περιβαλλοντική δεξαμενή ευρωπαϊκής γνώσης, σε σχέση με την εξαγωγή σημαντικών πληροφοριών και συμπερασμάτων για την εξέλιξη της βιοποικιλότητας σε ένα σχετικά «απομονωμένο» περιβαλλοντικό θύλακα της Μεσογείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, το έργο Inherit του προγράμματος Interreg MED στοχεύει στη διατήρηση και αξιοποίηση της φυσικής κληρονομιάς σε παράκτιους και θαλάσσιους τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου
Έτσι, η χαρτογράφηση και η ανάδειξη του εν λόγω μεσογειακού ποδηλατικού μονοπατιού της Νότιας Μεσσηνίας θα δώσει την δυνατότητα μιας ολιστικής προσέγγισης σε σχέση με την ανάπτυξη της περιοχής, με γνώμονα την ισόρροπη σχέση μεταξύ φύσης και ανθρώπου, ενώ θα αναδείξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του δικτύου Natura 2000 για τους ανθρώπους, την φύση και την τοπική οικονομία.
Παράλληλα, θα βοηθήσει στον σχεδιασμό νέων εργαλείων προστασίας και διαχείρισης, αναδεικνύοντας τις ευκαιρίες που προσφέρει η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, καθώς, πρόκειται για ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα που φιλοξενεί μια ποικιλόμορφη κοινότητα φυτών και ζώων, ιδιαίτερα σημαντική για την ισορροπία και την αειφορία της βιοποικιλότητας αυτής της περιοχής της Μεσογείου.
