Γράφει ο Γιάννης Πάζιος

Η Παγκόσμια Ημέρα Συνεταιρισμών καθιερώθηκε το 1995, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση της Διεθνούς Συμμαχίας των Συνεταιρισμών και εορτάζεται το πρώτο Σάββατο κάθε Ιουλίου.

Συνεταιρισμός, σύμφωνα με τη Διεθνή Συνεταιριστική Συμμαχία, είναι μια:

«Αυτόνομη ένωση προσώπων που συγκροτείται εθελοντικά για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεων τους, διαμέσου μιας συνιδιόκτητης και δημοκρατικά διοικούμενης επιχείρησης».

Ο ορισμός δόθηκε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Συνεταιριστικών Οργανώσεων στο Μάντσεστερ της Αγγλίας το 1995.
Η ελευθερία της συγκρότησης Συνεταιρισμού για την επιδίωξη νόμιμων σκοπών θεμελιώνεται στα συντάγματα όλων των φιλελεύθερων και δημοκρατικών πολιτειών (δικαίωμα του «συνεταιρίζεσθαι»).
Οι συνεταιριστές πιστεύουν ότι η ζωή και η εργασία σε μια συνεταιριστική επιχείρηση διέπονται από ορισμένες αξίες. Αυτές οι αξίες που ακολουθούν είναι: η αυτοβοήθεια, η αυτοευθύνη, η δημοκρατία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, oι ηθικές αξίες της εντιμότητας, της ειλικρίνειας, της κοινωνικής ευθύνης, της μέριμνας για τους συνανθρώπους.

Οι συνεταιριστικές αρχές είναι οι κατευθυντήριες γραμμές με τις οποίες οι συνεταιρισμοί μπορούν να θέσουν τις αξίες τους σε εφαρμογή.

1η Αρχή: Εθελοντική και Ελεύθερη Συμμετοχή

Οι Συνεταιρισμοί είναι εθελοντικές οργανώσεις, ανοικτές σε όλους τους ανθρώπους που είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους και πρόθυμοι να αποδεχτούν τις ευθύνες της συμμετοχής τους ως μέλη, δίχως καμία διάκριση φύλου, κοινωνική, φυλετική, πολιτική ή θρησκευτική.

2η Αρχή: Δημοκρατικός Έλεγχος από τα Μέλη

Οι Συνεταιρισμοί είναι δημοκρατικές οργανώσεις που ελέγχονται από τα μέλη τους, τα οποία συμμετέχουν ενεργά στον καθορισμό των πολιτικών τους και την λήψη των αποφάσεων. Οι άνδρες και οι γυναίκες που υπηρετούν ως εκλεγμένοι αντιπρόσωποι είναι υπόλογοι έναντι των μελών. Στους πρωτοβάθμιους Συνεταιρισμούς η ψήφος του κάθε μέλους έχει την ίδια βαρύτητα σύμφωνα με τον κανόνα “ένα μέλος, μια ψήφος”, οι συνεταιρισμοί ανωτέρων βαθμίδων οργανώνονται επίσης κατά δημοκρατικό τρόπο.

3η Αρχή: Οικονομική συμμετοχή των μελών

Τα μέλη συμμετέχουν ισότιμα στο κεφάλαιο του Συνεταιρισμού τους και στον έλεγχό του με δημοκρατικές μεθόδους. Μέρος, τουλάχιστον, αυτού του κεφαλαίου είναι συνήθως η κοινή περιουσία του συνεταιρισμού. Τα μέλη συνήθως λαμβάνουν περιορισμένη αποζημίωση, αν λαμβάνουν, για το κεφάλαιο το οποίο καταβάλλουν ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους. Τα μέλη διαθέτουν τα πλεονάσματα για όλους ή μερικούς από τους ακόλουθους σκοπούς: την ανάπτυξη του συνεταιρισμού τους, πιθανόν για την δημιουργία αποθεματικών, μέρος των οποίων τουλάχιστον θα είναι αδιαίρετο, για την παραχώρηση ωφελημάτων στα μέλη αναλογικά με τις συναλλαγές τους με το συνεταιρισμό και για την προώθηση άλλων δραστηριοτήτων που εγκρίνονται από τα μέλη.

4η Αρχή: Αυτονομία και ανεξαρτησία

Οι Συνεταιρισμοί είναι αυτόνομες, οργανώσεις αυτοβοήθειας που ελέγχονται από τα μέλη τους. Εάν συνάψουν συμφωνίες με άλλους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων, ή εάν εξασφαλίσουν κεφάλαιο από εξωτερικές πηγές, θα πρέπει να το πράττουν με όρους οι οποίοι θα διασφαλίζουν τον δημοκρατικό έλεγχο που ασκείται από τα μέλη τους και θα διατηρούν την Συνεταιριστική αυτονομία τους.

5η Αρχή: Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση

Οι Συνεταιρισμοί εξασφαλίζουν εκπαίδευση και κατάρτιση για τα µέλη, τους αιρετούς Αντιπροσώπους, τους Διευθυντές και τους Υπαλλήλους τους έτσι ώστε να μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην ανάπτυξη των Συνεταιρισμών τους. Ενημερώνουν το κοινό, ειδικότερα τη νέα γενιά και τους ηγέτες της κοινής γνώμης, για τη φύση του Συνεργατισμού και τα οφέλη που προσφέρει.

6η Αρχή: Συνεργασία μεταξύ των Συνεταιρισμών

Οι Συνεταιρισμοί εξυπηρετούν τα µέλη τους περισσότερο αποτελεσματικά και ενδυναμώνουν το συνεταιριστικό κίνημα συνεργαζόμενοι μεταξύ τους σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.

7η Αρχή: Κοινοτικό ενδιαφέρον

Οι Συνεταιρισμοί εργάζονται για την βιώσιμη ανάπτυξη των κοινοτήτων τους εφαρμόζοντας την πολιτική που αποφασίζετε από τα µέλη τους.

Η Διεθνής Συνεταιριστική Συμμαχία (ICA), που ιδρύθηκε το 1895 και σήμερα έχει την έδρα της στις Βρυξέλλες (Βέλγιο), είναι το παγκόσμιο αντιπροσωπευτικό όργανο που ενώνει, προωθεί και στηρίζει τους συνεταιρισμούς παγκοσμίως. Από την 1η Ιανουαρίου 2020, η ICA εκπροσωπεί 309 οργανώσεις μέλη από 110 χώρες του κόσμου τα οποία προέρχονται από διαφορετικούς επιχειρηματικούς κλάδους, από διεθνείς συντονιστικές συνεταιριστικές οργανώσεις και από κυβερνητικούς φορείς.

Σε κείμενο της αναγνωρίζει ότι πρέπει να υιοθετηθεί το πνεύμα που διαπνέει την συνεταιριστική ταυτότητα στην ελληνική έννομη τάξη προκειμένου να επιτευχθεί επί της ουσίας η μετατροπή των συνεταιριστικών αρχών και αξιών σε νομικούς κανόνες. Μιας και στην κατεύθυνση αυτή η χώρα μας μέχρι σήμερα έχει καταφέρει ελάχιστα.

Στην Ένωση Μεσσηνίας οι 7 Συνεταιριστικές Αρχές αποτελούν κορυφαίο άρθρο του Καταστατικού μας που μας θέτει τον πρωταρχικό δεσμευτικό στόχο της προώθησης των αξιών της συνεργασίας και της αλληλεγγύης που δίνουν το ΣΥΝ στη ζωή και στην εργασία των παραγωγών μας.

Ωστόσο αποτελεί ζητούμενο μέχρι σήμερα:

Η απαξίωση του συνεταιριστικού θεσμού στα μάτια των παραγωγών εξαιτίας της πανθομολογούμενης κακοδιοίκησης και κακοδιαχείρισης τους που παρέμεινε ατιμώρητη για δεκαετίες γκρεμίζοντας την αναγκαία γέφυρα εμπιστοσύνης όπου αντί να απαξιωθούν τα πρόσωπα απαξιώθηκε ο θεσμός.

Η έλλειψη του αναγκαίου προσαρμοσμένου νομοθετικού πλαισίου δράσης των Συνεταιρισμών.

Η απόφαση για διάλυση των πάλαι ποτέ Δευτεροβάθμιων Ενώσεων με τον Ν. 4015/2011 δεν συνοδεύτηκε με συγκεκριμένο πλαίσιο εξυγίανσης τους. Ώστε αφενός να εξυγιανθούν οικονομικά, να τιμωρηθούν παραδειγματικά όσοι τους υπερχρέωσαν, να δοθεί η δυνατότητα σε νέες Διοικήσεις απαλλαγμένες από βαρίδια (προσωπικές διώξεις, αδυναμία έκδοσης προσωπικής ενημερότητας ασφαλιστικής/ενημερότητας κτλ) να οδηγήσουν τα μεγάλα σχήματα που στήθηκαν με χρήματα Ελλήνων και Ευρωπαίων φορολογούμενων στην επόμενη μέρα!

Η έλλειψη Συνεταιριστικής και εν γένει δια βίου αγροτικής εκπαίδευσης ως κορυφαία αδυναμία που επιφέρει και την απουσία διασύνδεσης με Ιδρύματα με στόχο την έρευνα και την καινοτομία και αποτρέπει την καλλιέργεια και εμπέδωση συνεταιριστικής κουλτούρας.

Η χρηματοδότηση, μιας και το υφιστάμενο εγχώριο τραπεζικό σύστημα φυτοζωεί σιτιζόμενο από τις προμήθειες των τραπεζικών συναλλαγών αδυνατώντας να επιτελέσει τον ρόλο του.

Ο κατακερματισμός του κλήρου, η γεωμορφολογία, οι διαφοροποιήσεις του μικροκλίματος, η δημογραφική γήρανση, ο ψηφιακός αναλφαβητισμός, το δυσανάλογο κόστος εισροών και εργατικών χεριών σε σχέση με ανταγωνίστριες χώρες, η έλλειψη πλαισίου στήριξης για την ανάπτυξη της υπαίθρου συνολικά, η έλλειψη εθνικής στρατηγικής ανά προϊόν, η απουσία εθνικού σχεδιασμού από το επίπεδο της παραγωγής μέχρι και της κουλτούρας κατανάλωσης, η απουσία των αναγκαίων αρδευτικών έργων της χώρας είναι ενδεικτικά από τα κορυφαία ζητήματα που διαμορφώνουν μερικούς από τους συντελεστές του κόστους παραγωγής που αποτελεί την βάση για το αγροτικό εισόδημα και το συνεταιρίζεσθαι.

Και όλα αυτά ενόσω οι προκλήσεις της, πανδημίας, της οικονομικής κρίσης, της κλιματικής αλλαγής, της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, της 3ης Πράσινης επανάστασης, είναι ante portas και μας προ(σ)καλούν να επανακαθορίσουμε το πλαίσιο δράσης, τα εργαλεία και τον τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης της παραγωγής.

Το τοπίο στην Ελλάδα ενόψει και των προκλήσεων της νέας ΚΑΠ παραμένει ομιχλώδες! Η δε τάση υπερσυγκέντρωσης γης ως απόρροια εγκατάλειψης ή αδυναμία συνέχισης της αγροτικής δραστηριότητας αποτελεί ήδη απειλή. Και αν πολλά σχετίζονται με Κεντρικές κυβερνητικές επιλογές το συνεταιρίζεσθαι αποτελεί διαδικασία που ξεκινά πρώτιστα από τον καθένα.

Οπότε αποτελεί ιερή υποχρέωση όλων όσων πιστεύουμε σε αυτές τις συνεταιριστικές αρχές και αξίες να αγωνιστούμε για να χτίσουμε τις αναγκαίες γέφυρες εμπιστοσύνης που πραγματικά θα αποτελέσουν την διέξοδο για τους χιλιάδες παραγωγούς της χώρας μας. Ως την μόνη υπαρκτή και εφικτή λύση. Η οποία καθίσταται πλέον αδήριτη ανάγκη.

Ο Γιάννης Πάζιος είναι Γεωγράφος, Αναπληρωτής Γενικού Διευθυντή στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ένωση Μεσσηνίας & Διευθύνων Σύμβουλος στην Αγροτική Ένωση Α.Ε