Ιερό βουνό για τους Αρκάδες, τόπος γέννησης του Δία σύμφωνα με τους τοπικούς μύθους (τους οποίους διέψευδαν ήδη από την αρχαιότητα οι Κρητικοί), σημαντικότατο θρησκευτικό κέντρο και ξακουστό για τους αθλητικούς του αγώνες: «Σχεδόν ολόκληρη η Πελοπόννησος διακρίνεται από την κορυφή του Λυκαίου Ορους» αναφέρει ο Παυσανίας, ενώ μέσα στο άβατο του ιερού του Δία συμβαίνουν «πράγματα θαυμαστά».

Γοητευμένος με το τοπίο από την εποχή που, φοιτητής ακόμα, μελέτησε το αρχαίο στάδιο για τη διδακτορική του διατριβή, ο Ντέιβιντ Γκίλμαν Ρομάνο, καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας, ποτέ δεν έπαψε να ονειρεύεται την επιστροφή του, όπως αναφέρεται σε σχετικό ρεπορτάζ της «Καθημερινής της Κυριακής».

«Ανέβηκα για πρώτη φορά στο Λύκαιον το 1977 με τη μέλλουσα γυναίκα μου. Περπατήσαμε ώς την κορυφή από το χωριό γιατί δεν είχαμε αυτοκίνητο και δεν υπήρχε άλλος τρόπος πρόσβασης. Μόλις φτάσαμε, ένιωσα ότι σε αυτό το μέρος θέλω οπωσδήποτε να δουλέψω. Μου πήρε κάποια χρόνια, αλλά τα κατάφερα», λέει στη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην Αθήνα.

Πράγματι, το 2004, ο αναγνωρισμένος πλέον αρχαιολόγος με ειδίκευση στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις απαρχές του αθλητισμού, βρισκόταν ξανά στον «τόπο του εγκλήματος», για να διευθύνει ένα μακροχρόνιο ερευνητικό πρόγραμμα με τη συμβολή του Πανεπιστημίου της Αριζόνας και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας και υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Η ανασκαφή, που ξεκίνησε δύο χρόνια αργότερα και συνεχίζεται ώς σήμερα, ήταν η πρώτη που πραγματοποιούνταν στον χώρο ύστερα από περίπου έναν αιώνα. Ισως το σημαντικότερο από τα μέχρι τώρα συμπεράσματα των ερευνητών είναι πως η λατρεία του Δία στο Λύκαιον προηγείται της αντίστοιχης λατρείας στην Ολυμπία. Κατά συνέπεια, δεν αποκλείεται και τα περίφημα αρχαία Λύκαια να προηγήθηκαν των Ολυμπιακών Αγώνων, αν και αυτό μπορεί να μην το μάθουμε ποτέ.

Οταν, από συζητήσεις του Ντέιβιντ Ρομάνο με τη συνεργάτιδά του και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας Μαρία Βογιατζή, στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας ενός Πάρκου Πολιτιστικής Κληρονομιάς συνολικής έκτασης περίπου 550 τ.χλμ. για την προστασία του Λυκαίου Ορους και της ευρύτερης περιοχής, κανένας τους δεν φανταζόταν πόση απήχηση θα είχε η πρότασή τους.

Η πρώτη που ανταποκρίθηκε ήταν η τοπική κοινωνία. Την ίδια ώρα, ομάδα αφοσιωμένων φιλελλήνων χορηγών από τις ΗΠΑ δεχόταν πρόθυμα να συμβάλει για την υλοποίηση του πρότζεκτ. Λίγο αργότερα, και χάρη σε μία σειρά ευτυχών συμπτώσεων, ο κ. Ρομάνο είχε την ευκαιρία να «επιστρατεύσει» τον Κώστα Κασσιό, ομότιμο καθηγητή του Τομέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού του ΕΜΠ, ο οποίος ανέλαβε να συντάξει την απαραίτητη μελέτη τεκμηρίωσης σε συνεργασία με τον δρα Δημήτρη Παπακωνσταντίνου και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Πολυτεχνείου.

Το λεγόμενο Παρράσιο Πάρκο Πολιτιστικής Κληρονομιάς «δανείζεται» το όνομά του από το αρχαίο έθνος των Αρκάδων και σχεδιάζεται να περιλαμβάνει ένα μεγάλο κομμάτι της Αρκαδίας, καθώς και τμήματα της ανατολικής Ηλείας και της βόρειας Μεσσηνίας. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συνδυάσουν την ξενάγηση σε σημαντικότατα μνημεία, όπως ο Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, ο αρχαιολογικός χώρος των Κυπαρισσίων, η αρχαία Φιγαλεία, το μεταβυζαντινό Κάστρο της Καρύταινας και φυσικά το ίδιο το Λύκαιον Ορος, με εξερευνήσεις στο σπάνιας φυσικής ομορφιάς τοπίο της περιοχής. Η επιλογή του ομηρικού όρου «Παρράσιο» (παρότι το Πάρκο θα είναι μεγαλύτερο από την αρχαία Παρρασία) δεν είναι καθόλου τυχαία: Ο καθηγητής Ρομάνο και η ομάδα του αναζητούσαν μία ουδέτερη φράση, που θα μπορούσε να συνδέσει τους κατοίκους ολόκληρης της περιοχής καταργώντας τα κατά καιρούς αμφισβητούμενα όρια μεταξύ των νομών. «Νομίζω πως τελικά καταφέραμε να εξηγήσουμε στους ντόπιους ότι, αν και οι τρεις νομοί συνεργαστούν, θα έχουμε ένα πολύ ισχυρότερο αίτημα και θα κάνουμε καλύτερη εντύπωση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο» υπογραμμίζει. «Ζητάμε τις ιδέες, τις προτάσεις, τη στήριξή τους. Τους λέμε πως αυτό δεν είναι το πάρκο μας, είναι δικό τους. Εμείς είμαστε απλά οι καταλύτες για τη δημιουργία του».

Η μελέτη του ΕΜΠ είναι πλέον σχεδόν έτοιμη προς υποβολή στους αρμόδιους φορείς στο πλαίσιο «του νέου θεσμικού πλαισίου για την προστασία της βιοποικιλότητας» διευκρινίζει ο κ. Δημήτρης Παπακωνσταντίνου. «Δεν μας ενδιαφέρει να εντάξουμε το Πάρκο σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, γιατί η έκταση είναι τεράστια» συνεχίζει. Η μελέτη ουσιαστικά τεκμηριώνει τους λόγους, για τους οποίους η περιοχή αξίζει να χαρακτηριστεί προστατευόμενη με απώτερο στόχο την υπογραφή της σχετικής ΚΥΑ μεταξύ των υπουργείων Πολιτισμού και Περιβάλλοντος. Εν συνεχεία, θα μπορεί να προχωρήσει η εκπόνηση ενός σχεδίου για τη διαχείριση του πάρκου, την εφαρμογή του οποίου δεν θα αναλάβει ένας φορέας διαχείρισης αλλά «ιδανικά, μία σύμπραξη φορέων, που θα περιλαμβάνει την τοπική αυτοδιοίκηση, τις εφορείες αρχαιοτήτων κ.ά. Θα είναι ένα ενδιαφέρον πείραμα».

Παράλληλα, σε τελικό στάδιο βρίσκονται οι επιμέρους μελέτες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, η οποία, όπως υπογραμμίζει η προϊσταμένη της, Αννα Καραπαναγιώτου, έσπευσε να «αγκαλιάσει» την όλη προσπάθεια προωθώντας μία σειρά δράσεων προστασίας και ανάδειξης. «Επιδιώκουμε τουριστική ανάπτυξη με ήπια χαρακτηριστικά και διατήρηση του αγροτουριστικού χαρακτήρα», εξηγεί η αρχαιολόγος.

Θέατρο Μεγαλόπολης

Οσον αφορά τα υπόλοιπα μνημεία του Πάρκου, η Εφορεία έχει ήδη ετοιμάσει τη (χρηματοδοτούμενη από τη ΔΕΗ) μελέτη ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου Κυπαρισσίων, ο οποίος «ταυτίζεται με την αρχαία Τραπεζούντα, πρωτεύουσα των Παρρασίων» τονίζει η έφορος. Στις αρχές του 2016 αναμένεται να ξεκινήσει η αναστήλωση του θεάτρου της Μεγαλόπολης, «του μεγαλύτερου σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο», μέσω προγραμματικής σύμβασης με τον Δήμο Μεγαλόπολης. Στο μεταξύ, οι πρώτες πολιτιστικές διαδρομές του Πάρκου έχουν διανοιχθεί από τους Αμερικανούς και Ελληνες φοιτητές, που συμμετέχουν κάθε χρόνο στο θερινό σχολείο του Πάρκου με όλα τα έξοδά τους καλυμμένα από αμερικανικούς πόρους.

Τα οφέλη για την κοινωνία της περιοχής από τη δημιουργία του Πάρκου θα είναι πολλαπλά, δεδομένου ότι πλέον θα διαθέτει ένα δικό της «brand name» και θα μπορεί όχι μόνο να διεκδικεί εθνικά και ευρωπαϊκά κονδύλια, αλλά και «να προωθεί τα τοπικά προϊόντα» κάτω από ένα διεθνώς αναγνωρίσιμο όνομα, υποστηρίζει ο κ. Δημ. Παπαδημητρίου. Εξάλλου, οι εμπνευστές του εγχειρήματος επιδιώκουν την ένταξη του Παρράσιου στον Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, γεγονός που θα αναδείξει τον τόπο διεθνώς ως μοναδικό προορισμό για τους λάτρεις της φύσης και του πολιτισμού. Οπως αναφέρει ο κ. Ρομάνο, «ένας από τους συνεργάτες μας είναι ο Μαρκ Ντέιβισον, Βρετανός ειδικός σε θέματα πάρκων πολιτιστικής κληρονομιάς (έχει δουλέψει για την Εnglish Heritage, την Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων της Αμερικής κ.ά.). Κατά την άποψή του, το Παρράσιο πάρκο θα είναι κάτι το εξαιρετικό. Με όλα αυτά τα μνημεία, θα είναι από τα πρώτα στη λίστα με τους καλύτερους προορισμούς στον κόσμο».

Τα απαιτούμενα χρήματα για την κατασκευή και λειτουργία του συγκεντρώνονται από το Ιδρυμα Παρράσιου Πάρκου (Parrhasian Heritage Foundation), που δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ γι’ αυτόν το σκοπό.

«“Υπομονή” ήταν η πρώτη λέξη που έμαθα όταν ήρθα στην Ελλάδα» αστειεύεται ο Ρομάνο. «Ο Μαρκ Ντέιβισον μας είπε ότι συνήθως τέτοιου είδους εγχειρήματα θέλουν δέκα με δώδεκα χρόνια για να υλοποιηθούν, επομένως είμαστε εντός χρονοδιαγράμματος. Μας είπε, επίσης, ότι η καλύτερη εποχή για τη δημιουργία ενός Πάρκου Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι στη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης. Ισως γιατί σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι, αν κάτι τους ανήκει, αυτό είναι η πολιτιστική τους κληρονομιά. Και πράγματι, μέχρι στιγμής η μόνη κριτική που έχουμε δεχτεί ήταν «“το χωριό μου δεν έχει συμπεριληφθεί στο Πάρκο”».

Πηγή: «Καθημερινή της Κυριακής»