Toυ Λάμπρου Μπούκλη*

Η προστασία του περιβάλλοντος περιλαμβάνεται, εδώ και μερικά χρόνια σε κάθε φυλλάδιο και ομιλία πολιτευτών και υποψήφιων αιρετών της χώρας.

Η προβληματική έως ανύπαρκτη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων (κοινώς δημοτικών απορριμμάτων) αλλά και των επικινδύνων (π.χ. βιομηχανικών αποβλήτων) έδωσε την δυνατότητα εκπόνησης εκατοντάδων και  διαρκώς επαναλαμβανόμενων μελετών, ανά την επικράτεια, από την ημερομηνία ένταξης μας στην Ε.Ε. και εντεύθεν.

Λύσεις δεν δρομολογήθηκαν, γιατί το απόρριμμα αποτελούσε και αποτελεί ένα εμπόρευμα που η διακίνηση και εμπορία του ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρος καθόσον δεν μπόρεσε η Πολιτεία να ελέγξει αποτελεσματικά τους παραγωγούς, τους διακινητές αλλά και την τελική διάθεσή του.

Δεν είναι τυχαία η διαρκώς καθυστερημένη και μη επαρκής υλοποίηση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών στην εθνική μας νομοθεσία και η προκλητική υποστελέχωση του Σώματος Περιβαλλοντικών Επιθεωρητών του Υπουργείου Περιβάλλοντος.

Με τεράστιες χρονικές καθυστερήσεις ανταποκρινόμασταν στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της Ε.Ε. και με ευφάνταστες πρακτικές προσπαθούσαμε να δρομολογήσουμε την «ορθή» εφαρμογή τους στην Ελληνική καθημερινότητα.

Αποτέλεσμα να έχουμε ακόμα και σήμερα ανοιχτές χωματερές και να πληρώνουμε υπέρογκα πρόστιμα. Αυτή όμως είναι η μία πλευρά του οικονομικού προβλήματος.

Το κόστος της δημόσιας υγείας από τις συνεχείς, ακόμη και τώρα, υπαίθριες καύσεις αποβλήτων, ποίος το έχει υπολογίσει;

Το κόστος ρύπανσης και βέλτιστης απορρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα με ρυπαντές όπως π.χ. το εξασθενές χρώμιο, ποίος το έχει υπολογίσει;

Το πραγματικό κόστος αποκατάστασης και εξυγίανσης των εκατοντάδων χωματερών που απλώς καλύφθηκαν με χώμα, ποίος το έχει υπολογίσει;

Δυστυχώς, όπως συνήθως συμβαίνει στην χώρα μας κατά την περίοδο σεισμών και καυσώνων όλοι αναδεικνυόμαστε ως σεισμολόγοι και μετεωρολόγοι. Το ίδιο συμβαίνει και με την διαχείριση των στερεών αποβλήτων.

Η ημιμάθεια όμως αποτελεί χειρότερη εκδοχή της αμάθειας και εκεί ποντάρουν οι κάθε λογής θεομπαίχτες για να συνεχίσουν απρόσκοπτα το έργο τους.

Το έργο της αδιαφάνειας ως προς την διαχείριση των αποβλήτων, των λαϊκίστικων και ενίοτε ιδεοληπτικών τοποθετήσεων, των υπεκφυγών και των εργολαβικών αναζητήσεων παραβλέποντας το υπάρχον δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ενσωματώσεις αυτού στην χώρα μας.

Μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας έως και σήμερα είναι υπόλογη προστίμων για ανοιχτές χωματερές (ΧΑΔΑ), για μη αδειοδοτημένους ΧΥΤΑ (π.χ. Κιάτο) αλλά πλέον τίθεται και θέμα για την μη επίτευξη στόχων ανακύκλωσης / ανάκτησης σε εθνικό επίπεδο για τα περισσότερα ρεύματα αποβλήτων.

Ειδικότερα στην Πελοπόννησο, ο υφιστάμενος περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης στερεών αποβλήτων  (ΠΕΣΔΑ, 2010), έθετε πλήθος ποιοτικών και ποσοτικών στόχων ανακύκλωσης που οι Δήμοι, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, επεδίωξαν να προσεγγίσουν.

Μην ξεχνάμε ότι μπλε κάδους ανακύκλωσης πολλοί Δήμοι της Περιφέρειας εγκατέστησαν μόλις τα τελευταία χρόνια και η ανάκτηση μέσω αυτών υπολείπεται δραματικά των στόχων του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ.

Ο νέος Εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ, 2015), χωρίς την συνοδεία Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), ως όφειλε, και χωρίς τον απαιτούμενο ανά Περιφέρεια σχεδιασμό και προσμέτρηση υποδομών (ανθρώπινων, υλικοτεχνικών, κλπ) θέτει νέους και ιδιαίτερα αυξημένους στόχους σε Εθνικό επίπεδο και συνεπακόλουθα ισομερώς σε Περιφερειακό και Δημοτικό επίπεδο.

Στις λοιπές χώρες της Ε.Ε. η πρακτική εύλογα είναι η αντίστροφη: συλλογή πραγματικών στοιχείων, έλεγχος εγκυρότητας στοιχείων, σε τοπικό και κατόπιν σε περιφερειακό επίπεδο και τέλος επέρχεται ο σχεδιασμός διαχείρισης σε εθνικό επίπεδο, σε συνάρτηση με τα διαθέσιμα εργαλεία χρηματοδότησης και επανεξετάζοντας τις  πολυδάπανες μελέτες (με χρήματα του Ελληνικού λαού), που έχουν εκπονηθεί, χωρίς ποτέ να εφαρμοστούν.

Οι ιδιαίτερα αυξημένοι στόχοι, εάν δεν συνοδεύονται από ΣΜΠΕ σε εθνικό επίπεδο και δεν είναι βασισμένοι πάνω σε εξακριβωμένα στοιχεία δεν αποτελούν εχέγγυο επιτυχίας.

Το αντίθετο μάλιστα, μπορούν να εκθέσουν την χώρα, για μία ακόμη φορά, για την μη επίτευξη στόχων, σε ένα αυστηρό χρονικά πλαίσιο (2020).

Κλείνοντας αυτή την σύντομη τοποθέτηση, θέλω να αναφερθώ επιγραμματικά στα κόστη διαχείρισης δημοτικών στερεών αποβλήτων.

Ποία τα πραγματικά κόστη διαχείρισης στερεών αποβλήτων ανά την επικράτεια και ανά Δήμο;

Υπάρχει δυνατότητα ορθολογισμού και μείωσης αυτών;

Μπορούν οι Δήμοι με τους υπάρχοντες πόρους και το υπάρχον δυναμικό (ανθρώπινο και υλικοτεχνικό) να υλοποιήσουν τον νέο ΕΣΔΑ και να πετύχουν τους ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους έως το 2020;

Ποίο το χρονοδιάγραμμα;

Δυστυχώς, ο ρεαλισμός αναζητείται ακόμη.

*Πρώην Γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου Πελοποννήσου / Επικεφαλής Οικολογικής Συμπολιτείας του Μοριά