Μια από τις πιο συνηθισμένες και δαπανηρές παθήσεις του πεπτικού συστήματος είναι οι χολόλιθοι, καθώς, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, 6,3 εκατομμύρια άνδρες και 14,2 εκατομμύρια γυναίκες ηλικίας 20 έως 74 ετών υποφέρουν από την πάθηση μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο επιπολασμός των χοληστερινικών λίθων σε άλλους δυτικούς πολιτισμούς είναι παρόμοιος με αυτόν στις ΗΠΑ.

«Η χοληδόχος κύστη είναι ένας μικρός σάκος, μεταξύ ήπατος και παγκρέατος, ψηλά και δεξιά στην κοιλιακή χώρα, όπου αποθηκεύεται η χολή – ένα υγρό που παράγεται από το ήπαρ και βοηθά στην πέψη των  λιπαρών τροφών. Πριν από το γεύμα, η χοληδόχος κύστη είναι γεμάτη χολή και έχει περίπου το μέγεθος και σχήμα ενός μικρού αχλαδιού, ενώ μετά τα γεύματα, αφού, δηλαδή, προωθήσει τη χολή στο δωδεκαδάκτυλο, είναι κενή και επίπεδη», μας εξηγεί ο  γενικός χειρουργός  Δρ. Αναστάσιος  Ξιάρχος – Διευθυντής της χειρουργικής κλινικής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών – Ιατρικού Περιστερίου και Πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Ορθοπρωκτικής Χειρουργικής (www.axiarchos.gr). «Η παρατεταμένη παραμονή της χολής στη χοληδόχο κύστη αποτελεί σημαντική αιτία για τη δημιουργία χολόλιθων, οι οποίοι μπορεί να περιέχουν χοληστερόλη, χολερυθρίνη, ασβέστιο και βλέννα, με τη χοληστερόλη να αποτελεί το κύριο συστατικό στην πλειονότητα των χολολίθων».

Αν κάποιος από τους πόρους (σωληνοειδή αγγεία) που μεταφέρουν τη χολή από το ήπαρ στη χοληδόχο κύστη και από αυτή στην πεπτική οδό έχει φραχθεί με λάσπη ή λίθους, μολυνθεί ή φλεγμαίνει, το άτομο μπορεί να βιώσει πόνο. Το 80% των ασθενών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στη χοληδόχο κύστη λόγω χολολίθων είναι ασυμπτωματικοί, ακόμα και για 20 χρόνια. Όμως, δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που βιώνουν σοβαρό κοιλιακό άλγος μία φορά στη ζωή τους ή και περισσότερες. Ο πόνος μπορεί να οφείλεται σε:

• Κολικό χοληφόρων: Προκαλείται από συσπάσεις των τοιχωμάτων της χοληδόχου κύστης ή των χοληφόρων αγγείων κατά τη μετατόπιση των λίθων ή της λάσπης.
• Οξεία χολοκυστίτιδα: Πρόκειται για φλεγμονή του ιστού της χοληδόχου κύστης, που προκαλείται όταν κάποιος λίθος προκαλέσει απόφραξη της χοληδόχου κύστης και στη λιμνάζουσα χολή αναπτυχθούν μικρόβια.
• Οξεία παγκρεατίτιδα: Τις περισσότερες φορές σχετίζεται με την ύπαρξη χολολίθων, που φράζουν τον παγκρεατικό πόρο (ο οποίος ενώνεται σε κάποιο σημείο με το χοληδόχο), παγιδεύοντας τα πεπτικά υγρά στο εσωτερικό του παγκρέατος.
• Χολαγγειίτιδα: Είναι μια φλεγμονή του χοληδόχου πόρου, που συνήθως προκαλείται από έμφραξή του και δημιουργία βακτηρίων.

Σύμφωνα με τον Δρ. Αναστάσιο Ξιάρχο, η αιτία προσδιορίζει και τον τύπο του πόνου της χοληδόχου κύστης, ο οποίος μπορεί να συνοδεύεται κι από άλλα συμπτώματα. Ειδικότερα:

Κολικός Χοληφόρων: Ο χοληφόρος κολικός είναι ένας συνεχόμενος ή διακοπτόμενος πόνος που μπορεί να διαρκέσει από μερικά λεπτά έως 24 ώρες.  Ο πόνος ή το αίσθημα πίεσης εντοπίζεται στην άνω κοιλία, στο κέντρο της ή στο πάνω δεξιά μέρος της, κοντά στη χοληδόχο κύστη και στο ήπαρ. Μεταξύ των περιστατικών μπορεί να μεσολαβούν ακόμα και μήνες. Ο κολικός μπορεί να προκληθεί μετά από κάποιο λιπαρό γεύμα, ιδιαίτερα όταν έχει προηγηθεί νηστεία και να συνοδεύεται από ναυτία και έμετο.

Οξεία χολοκυστίτιδα: Ο πόνος είναι σοβαρός και σταθερός, που διαρκεί περισσότερο από τον κολικό χοληφόρων. Εμφανίζεται στη δεξιά κοιλιακή περιοχή και μπορεί να εξαπλωθεί προς τον δεξί ώμο. Ο πόνος χειροτερεύει με την μετακίνηση ή τον βήχα. Η κοιλιά παρουσιάζει ευαισθησία στο άγγιγμα ή την πίεση και ο πόνος μπορεί να συνυπάρχει με ναυτία, έμετο, πυρετό, ρίγη και φούσκωμα. Εάν τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται χωρίς την παρουσία χολόλιθων αλλά ως επιπλοκή του τραύματος, είναι γνωστή ως αλιθιαστική χολοκυστίτιδα (acalculous cholecystitis).

Οξεία παγκρεατίτιδα: Σοβαρός κοιλιακός πόνος ακριβώς κάτω από τα πλευρά που εμφανίζεται ξαφνικά και εμμένει περισσότερο από 1-2 ημέρες. Μπορεί να “αντανακλά” στην πλάτη και να προκαλεί κοιλιακή ευαισθησία. Ο πόνος αυξάνεται μετά το φαγητό και παράλληλα με αυτόν μπορεί να εμφανιστεί ναυτία, έμετος, φούσκωμα και σε σοβαρές περιπτώσεις πυρετός, δύσπνοια και αδυναμία. Η πάθηση διαγιγνώσκεται με κλινική εξέταση, αιματολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις.

Χολαγγειίτιδα: Αρχικά, η δυσφορία στην άνω δεξιά κοιλιακή χώρα μετατρέπεται σε κοιλιακό άλγος που μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό και ρίγη, κνησμό και ίκτερο. Η καθυστέρηση στη διάγνωση ή τη θεραπεία της χολαγγειίτιδας μπορεί να αποβεί μοιραία. Γι’ αυτό η κατάσταση απαιτεί επείγουσα ιατρική περίθαλψη.

Η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής πρέπει να είναι γρήγορη, αμέσως με την εμφάνιση πόνου στην κοιλιά που διαρκεί περισσότερο από 8 ώρες ή εάν ο πόνος είναι τόσο έντονος που δεν ανακουφίζεται σε κάποια θέση ή όταν παρουσιάζεται και υψηλός πυρετός ή ρίγη ή ίκτερος.

Επειδή ο κολικός χοληφόρων και οι προαναφερόμενες ιατρικές καταστάσεις σχετίζονται συνήθως με χολόλιθους, η πρόληψη έγκειται στον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου για δημιουργία χολόλιθων. Μερικοί από αυτούς, όπως η κληρονομικότητα, η αύξηση της ηλικίας και η εγκυμοσύνη, είναι αναπόφευκτοι, ενώ άλλοι, όπως η παχυσαρκία, η διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση είναι τροποποιήσιμοι.

Για τη διάγνωση απαιτείται η λήψη ιατρικού ιστορικού, κλινική εξέταση και διενέργεια υπερήχου για τον εντοπισμό των χολολίθων. «Ο θεράπων ιατρός, αφού διαπιστώσει την αιτία του πόνου συστήνει αναλγητικά και διατροφή φτωχή σε λίπος. Σε σοβαρά ή επαναλαμβανόμενα, όμως, περιστατικά επιβάλλεται η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης. Παρότι η χολή είναι απαραίτητη για τη διάλυση των λιπών, η ύπαρξη της ίδιας της κύστης δεν είναι, διότι αποτελεί έναν αποθηκευτικό χώρο. Η αφαίρεσή της συνήθως δεν προκαλεί προβλήματα στην υγεία ή την πέψη, ωστόσο μπορεί να υπάρχει μικρός κίνδυνος διάρροιας και δυσαπορρόφησης του λίπους», σημειώνει ο Δρ. Αναστάσιος Ξιάρχος. «Η χολοκυστεκτομή γίνεται πλέον λαπαροσκοπικά. Η μέθοδος είναι ανώδυνη, προσφέρει στον ασθενή ασφάλεια, καθώς ελαχιστοποιείται η πιθανότητα επιπλοκών, και ελάχιστη παραμονή στο νοσοκομείο. Η χολοκυστεκτομή ανακουφίζει άμεσα από τον πόνο, θεραπεύει τη φλεγμονή και στις περισσότερες περιπτώσεις εμποδίζει την επαναδημιουργία χολολίθων».