Γράφει η Λένα Νικητάκη 

Η εκπαίδευση αποτελεί σημαντική λειτουργία της κοινωνίας με βασικό κύτταρο του εκπαιδευτικού συστήματος το σχολείο, το οποίο είναι συνδεδεμένο με το στενό και ευρύτερο περιβάλλον του και αποτελεί οργανικό μέρος της κοινότητας στην οποία ανήκει. Η λειτουργία του σχολείου αποτελεί μια ολότητα με επιμέρους πτυχές που συνδέονται με το ευρύτερο σύστημα της κοινωνίας μέσα στην οποία λειτουργεί, γι’ αυτό και αποτελεί ένα ανοιχτό κοινωνικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό καθοριστική σημασία έχουν οι σχέσεις αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης ανάμεσα στο σύγχρονο σχολείο και στην τοπική κοινωνία, καθώς επηρεάζονται άμεσα και μάλιστα διαφοροποιούνται ανάλογα με τις εκάστοτε πολιτικές, πολιτιστικές και οικονομικές συνθήκες μιας περιοχής. Πολλές από τις ευθύνες και αρμοδιότητες για την οργάνωση και λειτουργία της εκπαίδευσης ανήκουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία έχει εξελιχθεί σε καθοριστικό παράγοντα για τη στήριξη της διοικητικής λειτουργίας των σχολικών μονάδων, τη διαχείριση των πιστώσεων που διατίθενται για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των σχολείων και την εξασφάλιση επαρκούς υλικοτεχνικής υποδομής. Με τον τρόπο αυτόν η Τοπική Αυτοδιοίκηση συμβάλλει στη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία των σχολικών μονάδων, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Παράλληλα, στηρίζει τις δραστηριότητες και προωθεί τις πρωτοβουλίες τους, εντός και εκτός ωρολογίου προγράμματος.

Οι νέες απαιτήσεις και προκλήσεις, τα προβλήματα και οι προοπτικές στο χώρο της Παιδείας αντιμετωπίζονται περισσότερο αποτελεσματικά με τη συνεργασία και τον ενεργό ρόλο της τοπικής κοινωνίας και αυτοδιοίκησης. Το σύγχρονο σχολείο οφείλει να αποτελεί συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην τοπική κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα και κεντρικό πυρήνα του κοινωνικού και πολιτισμικού δικτύου της πόλης, της συνοικίας, της περιοχής και να δημιουργεί το κατάλληλο πλαίσιο ανάπτυξης αμφίδρομων σχέσεων, δικτύωσης με την κοινότητα που το περιβάλλει, δραστηριοποίησης της γειτονιάς, των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των γονέων, όλων των δημοτών. Αντίστοιχα, οι φορείς της τοπικής κοινότητας καλούνται να αναπτύξουν πρωτοβουλίες συνεργασιών και συμπράξεων με τη σχολική κοινότητα για την αξιοποίηση των κοινωνικών και πολιτισμικών πόρων. Η δικτύωση του σχολείου με κοινωνικούς φορείς, την τοπική κοινότητα και τις δημοτικές υπηρεσίες είναι εφικτή μέσα από ένα ευρύ φάσμα δράσεων που μπορούν να υλοποιηθούν στο πλαίσιο μαθημάτων, καινοτόμων προγραμμάτων, σχολικών εκδρομών, γιορτών και άλλων εκδηλώσεων εμπλέκοντας όλα τα μέλη της κοινωνίας, δίνοντας κίνητρα και διευκολύνοντας τη συμμετοχή παιδιών, εκπαιδευτικών, γονέων και, γενικότερα, δημοτών σε αυτές.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται  πεδία συνεργασίας του σχολείου με την Τοπική Αυτοδιοίκηση με ενδεικτικές δραστηριότητες και κάποια συνακόλουθα αποτελέσματα.

• Αξιοποίηση των υποδομών του σχολείου

Το σχολείο αποτελεί χώρο που έχει τη δυνατότητα να μεταβληθεί σε τοπικό δυναμικό  κέντρο, εστία γνώσης και πολιτισμού, αξιοποιώντας τις υποδομές του όχι μόνο για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών εντός του σχολικού ωραρίου, αλλά επεκτείνοντας τις ώρες λειτουργίας του για τη διάχυση του έργου του και για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, με ορθολογική κατανομή και διάθεση του χώρου και των φυσικών και υλικών πόρων του. Για την επίτευξη του στόχου του Ανοικτού Σχολείου, μπορούν να συνεργάζονται γονείς, Τοπική Αυτοδιοίκηση, μαθητές και εκπαιδευτικοί και να διατίθενται σχολικοί χώροι όπως το προαύλιο, η αίθουσα εκδηλώσεων, τα εργαστήρια, η βιβλιοθήκη, οι αθλητικές υποδομές, προκειμένου να πραγματοποιηθούν δραστηριότητες εκπαιδευτικές, επιμορφωτικές, πολιτιστικές, κοινωνικές, άθλησης, αναψυχής κ.ά..

Ενδεικτικές δράσεις:

• Αξιοποίηση της σχολικής αίθουσας εκδηλώσεων για δραστηριότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μορφωτικών, πολιτιστικών συλλόγων κ.τ.λ..
• Σχολική βιβλιοθήκη ανοιχτή στους κατοίκους της περιοχής, με συνεργασία εκπαιδευτικών, μαθητικών κοινοτήτων και μελών του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου.
• Αξιοποίηση των αθλητικών υποδομών του σχολείου, για την άθληση των κατοίκων και του αύλιου χώρου για ομαδικά αθλήματα.
• Το σχολείο επιμορφωτικό κέντρο για τους δημότες

Ο σχολικός χώρος με τις υποδομές του, λειτουργώντας απογευματινές ώρες, τα Σαββατοκύριακα και κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών, μπορεί να αξιοποιηθεί για την εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας με την οργάνωση προγραμμάτων επιμόρφωσης και ενημερωτικών διαλέξεων.

Ενδεικτικές δράσεις:

• Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Πολιτών για την απόκτηση δεξιοτήτων στις νέες τεχνολογίες, που αφορούν χρήση του υπολογιστή και του διαδικτύου, χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, υπηρεσίες που προσφέρονται από το διαδίκτυο για την εξυπηρέτηση των πολιτών (υποβολή φορολογικών δηλώσεων, επικοινωνία με κυβερνητικά όργανα), ηλεκτρονικές συναλλαγές και άλλα θέματα.
• Σχολή Γονέων για τη στήριξη και τη Συμβουλευτική γονέων και μαθητών σε θέματα παιδαγωγικής αντιμετώπισης των παιδιών τους και τρόπων διαχείρισης και υποστήριξης μελέτης και μάθησης.
• Ενημερωτικές διαλέξεις σε δημότες, για ιστορικούς χώρους, μνημεία, λαϊκή παράδοση, αλλά και για ζητήματα σχετικά με την παραγωγή, επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη του τόπου τους.
• Ενημερωτικές διαλέξεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, κατά τις οποίες παρουσιάζονται θέματα όπως η σχολική βία και εκφοβισμός, το κάπνισμα και οι εξαρτησιογόνες ουσίες, η ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, youtube κ.ά.).
• Πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης, για αλλόγλωσσους κατοίκους της περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη τους να αναπτύξουν όσο το δυνατόν περισσότερο το επίπεδο της γλωσσομάθειάς τους.

Αναμενόμενοι στόχοι: ανάπτυξη δεξιοτήτων ψηφιακού γραμματισμού σε πολίτες εργαζόμενους και άνεργους με ανάγκη γνώσης νέων τεχνολογιών, οι οποίοι προέρχονται από κοινωνικά ευαίσθητες ή/και αποκλεισμένες ομάδες αλλά και από τον γενικό πληθυσμό (αγρότες, επαγγελματίες, επιχειρηματίες, νοικοκυρές, κ.ά.). – Εμπλουτισμός και ποιοτική αναβάθμιση του επιπέδου των σπουδών και των αντιλήψεων των γονέων σε θέματα παιδαγωγικά και συμβουλευτικής εφήβων. – Κοινωνική ενσωμάτωση των ευπαθών ομάδων, μέσα από τη συμμετοχή τους σε κοινότητες μάθησης.

• Το σχολείο εστία Γνώσης και Πολιτισμού

Η ανάπτυξη πολιτιστικών δράσεων και η προώθηση των τοπικών αναπτυξιακών δυνατοτήτων για την έκφραση, διατήρηση και ανάπτυξη της τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς αποτελεί μια ιδιαίτερη μαθησιακή διαδικασία που μπορεί να διαμορφώσει κοινότητες μάθησης και πράξης. Με συμμετοχική δραστηριοποίηση ενισχύεται η πολιτιστική ζωή  του τόπου και δημιουργείται ένα περιβάλλον με πολλές ευκαιρίες επαφής με την τέχνη, τον πολιτισμό και την παράδοση το οποίο θα παρέχει στήριξη και ευκαιρίες άτυπης εκπαίδευσης και κατάρτισης στους δημότες. Επίσης, βασική έκφραση του δυναμισμού του Ανοικτού Σχολείου και της τόνωσης της ζωής μέσα και γύρω από το σχολείο αποτελούν οι σχολικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται με βάση τις πρωτοβουλίες και τη συνεργασία μαθητών και εκπαιδευτικών, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τοπικών πολιτιστικών και μορφωτικών συλλόγων και άλλων φορέων της τοπικής κοινωνίας.

Ενδεικτικές δράσεις:

• Μαθήματα παραδοσιακών χορών.
• Μαθήματα και αγώνες σκακιού.
• Μαθήματα ζωγραφικής και κεραμικής.
• Διοργάνωση εκθέσεων βιβλίου, φωτογραφίας, ζωγραφικής.
• Κινηματογραφικές προβολές.
• Εκδηλώσεις του σχολείου με πολιτιστικό, επετειακό, αθλητικό χαρακτήρα που είναι ανοιχτές στο ευρύτερο περιβάλλον του, όπως παρουσίαση θεατρικών σχολικών παραστάσεων, χορευτικές εκδηλώσεις, μουσικά απογεύματα με τη συμμετοχή των χορωδιών και των μουσικών συνόλων του σχολείου και, ενδεχομένως, του Δήμου.
• Ένταξη σχολείων και δημοτών σε ευρωπαϊκά προγράμματα και συμμετοχή φορέων του Δήμου
• Φεστιβάλ Νεανικής Έκφρασης και Τέχνης, Φεστιβάλ και γιορτές παιδείας και πολιτισμού, του Δήμου.
• Εκδηλώσεις της σχολικής ζωής που αναδεικνύουν τους δεσμούς ανάμεσα στις πολλαπλές κουλτούρες που εκπροσωπούνται σε κάθε σχολικό και ευρύτερο περιβάλλον (ημέρες γευσιγνωσίας, μουσικής από τις χώρες προέλευσης των αλλοδαπών μαθητών και κατοίκων της περιοχής κ.ά).

Αναμενόμενοιστόχοι: Ανάδειξη της πολιτισμικής δυναμικής της εκπαίδευσης-Ενίσχυση του πολιτισμικού κεφαλαίου και των γνώσεων των κατοίκων της περιοχής, καλλιέργεια της αισθητικής τους. – Επαφή των δημοτών με τα αποτελέσματα της δημιουργικής έκφρασης των μαθητών. – Ενίσχυση διαφορετικών επικοινωνιακών κωδίκων και ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων έκφρασης, δημιουργικότητας, κίνησης, φαντασίας, συλλογικότητας.

• Ανάπτυξηεθελοντισμού: κοινωνική προσφορά – περιβαλλοντική συνείδηση

Με στόχο την αρμονική και ισόρροπη νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών το Σχολείο είναι σε θέση να εξυπηρετεί, αλλά και να ενθαρρύνει, την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εθελοντισμού και κοινωνικής προσφοράς, συνεργαζόμενο με τις υπηρεσίες πρόνοιας και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λειτουργώντας ως παρατηρητήριο κοινωνικών προβλημάτων και, παράλληλα, ως πυρήνας ανάπτυξης κατάλληλων πολιτικών παρέμβασης. Η συνεργασία ανάμεσα στο σχολείο, τους κοινωνικούς φορείς και την τοπική κοινότητα για την υλοποίηση δράσεων που χαρακτηρίζονται από την ενίσχυση  της αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο, την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης αναδεικνύει τον ευρύ πολιτιστικό και κοινωνικό χαρακτήρα τόσο της σχολικής μονάδας, όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τη συμβολή τους στην ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού τους σε σημαντικά κοινωνικά προβλήματα.

Ενδεικτικές δράσεις:

• Συλλογή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης για πρόσφυγες και άπορες οικογένειες, σε συνεργασία με φορείς που αναπτύσσουν ανάλογη δράση
• Προσφορά δώρων και παρουσίαση δρώμενων στα Παιδιατρικά Τμήματα Νοσοκομείων και σε οίκους ευγηρίας της περιοχής.
• Δεντροφύτευση, ανθοφύτευση.
• Συνεργασία σχολείου με τους υπεύθυνους δημοτικού πάρκου για την υλοποίηση προγράμματος με θέμα «φύση-αθλητισμός-διασκέδαση».
• Δημιουργία φυλλαδίου εθελοντισμού με στόχο την ευαισθητοποίηση για θέματα σημαντικά (π.χ. προστασία του φυσικού περιβάλλοντος) και διάχυσή του στους πολίτες.
• Σύνδεση του σχολείου με την αγορά εργασίας

Η μετάβαση από το σχολείο στην εργασία, η αντιστοιχία δεξιοτήτων εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, η σύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή και την κάλυψη των αναγκών της τοπικής κοινωνίας είναι ζητήματα που απασχολούν τόσο την εκπαίδευση, όσο και την αυτοδιοίκηση. Στην αποτελεσματικότητα της έγκυρης πληροφόρησης-τεκμηρίωσης σχετικά με θέματα εκπαιδευτικών και επαγγελματικών διεξόδων συντελεί η σύμπραξη του σχολείου με φορείς Περιφερειακής ή Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ερευνητικά κέντρα, με κυβερνητικούς φορείς, με ενώσεις καταναλωτών, καθώς και με φορείς απασχόλησης, προκειμένου να πραγματοποιούνται επισκέψεις, ενημερωτικές συναντήσεις, διαδικτυακές επικοινωνίες, συνεντεύξεις. Η υλοποίηση τέτοιου είδους δραστηριοτήτων μπορεί να στηρίζεται οικονομικά από τη Σχολική Επιτροπή, την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Ενδεικτικές δράσεις:

• Ανάπτυξη δράσεων στο πλαίσιο προγραμμάτων Αγωγής Σταδιοδρομίας, με θεματικούς άξονες που αφορούν την καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής, το εργασιακό περιβάλλον, την οικονομική δραστηριότητα της τοπικής κοινωνίας, τους τομείς επαγγελμάτων.
• Υλοποίηση προγραμμάτων Επιχειρηματικότητας των Νέων με βάση τις τοπικές συνθήκες και ευκαιρίες και θέματα όπως: Ανάλυση των χαρακτηριστικών μιας επιχείρησης στην πόλη μου, Βιωσιμότητα επιχειρήσεων στη σύγχρονη κοινωνία, Η ευθύνη της επιχείρησης προς το κοινωνικό σύνολο, Ανάπτυξη δεξιοτήτων επιχειρηματικότητας,
• Δράσεις που αφορούν περιγραφές επαγγελμάτων
• Εργασίες για επαγγέλματα που χάνονται, επαγγέλματα που αναπτύσσονται, βιολογικές μονάδες καλλιέργειας.
• Δραστηριότητες των «Ημερών Σταδιοδρομίας», που περιλαμβάνουν ενημέρωση για ευκαιρίες σταδιοδρομίας, προσκλήσεις διαφόρων επαγγελματιών της περιοχής και ενημέρωση των μαθητών και κάθε ενδιαφερόμενου για το επάγγελμά τους.
• Παραγωγή και έκθεση τοπικών προϊόντων μέσα από ένα πρόγραμμα συνεργασίας σχολείου-κοινότητας.
• Δημιουργία και πώληση χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων από ανακυκλώσιμα υλικά, έκθεσή τους στο Φεστιβάλ Παιδείας και Πολιτισμού του Δήμου.
• Επισκέψεις μαθητών σε εργοστάσια της περιοχής, βιοτεχνίες, εργοτάξια, μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις και καταστήματα, ξεναγήσεις και συνεντεύξεις με τους επαγγελματίες.

Συμπεράσματα

Το άνοιγμα του σχολείου στην τοπική κοινωνία επιτυγχάνεται με εκπαιδευτικές δραστηριότητες που υλοποιούνται εντός του τυπικού Προγράμματος Σπουδών στο πλαίσιο της διερευνητικής μάθησης και της διαθεματικότητας, αλλά και πέρα από αυτό μέσα από άλλες σχολικές δραστηριότητες, οι οποίες έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα και φέρνουν τους μαθητές σε επαφή με την τοπική οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα. Με βάση αυτές τις δράσεις, το σχολείο μπορεί να συνδεθεί με την τοπική κοινωνία και αυτοδιοίκηση με όρους ισοτιμίας και διαφάνειας, τους οποίους εξασφαλίζουν οι αρχές της δημοκρατικής συμμετοχής και της κοινωνικής λογοδοσίας, ώστε να συμβάλει σημαντικά στην πρόοδο και στην πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής που ανήκει και να επωφεληθεί πολλαπλά από την κινητοποίηση των τοπικών δυνάμεων που προκαλεί. Σημαντικό στην κατεύθυνση αυτή είναι να διασφαλιστεί η δυνατότητα στα παιδιά, στους εκπαιδευτικούς, στους γονείς να αναπτύξουν ουσιαστικότερη σχέση με τα σχολεία τους.

Σύγχρονο σχολείο, δημοκρατικό, ελκυστικό αλλά και αποτελεσματικό, ανοιχτό στην κοινωνία και στη ζωή είναι το σχολείο που, συνυπολογίζοντας τις ιδιαίτερες συνθήκες, ανάγκες και δυνατότητες κάθε τοπικής κοινωνίας, ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις και, πέρα από την παροχή τυπικής μάθησης και διαπαιδαγώγησης, δίνει έμφαση στην ενίσχυση του αξιακού συστήματος των μαθητών και των θετικών στάσεων και συμπεριφορών. Έτσι, μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια σεβασμού στις πνευματικές και ανθρωπιστικές αξίες, στην ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, στην ευαισθητοποίηση σε δημοκρατικές διαδικασίες και σε θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η Λένα Νικητάκη είναι Φιλόλογος στο 3ο ΓΕΛ Καλαμάτας και Υποψήφια δημοτική σύμβουλος με την δημοτική παράταξη : Ανοιχτός Δήμος -Ενεργοί Πολίτες