Της Βα­σι­λι­κής Μαρ­γέ­τη*

Εί­ναι γε­γο­νός ό­τι πολ­λοί α­πό ε­μά­ς εκ­δη­λώ­νου­με μια ι­δι­αί­τε­ρη α­νη­συ­χί­α για συγ­κε­κρι­μέ­να αν­τι­κεί­με­να, ζώ­α, χώ­ρους ή κα­τα­στά­σεις και συ­χνά πα­ρου­σι­α­ζό­μα­στε αγ­χω­μέ­νοι και α­να­στα­τω­μέ­νοι ό­ταν κα­λού­μα­στε να τα αν­τι­με­τω­πί­σου­με για­τί μας δη­μι­ουρ­γούν φό­βο…

Εί­ναι ι­δι­αί­τε­ρης λοι­πόν ση­μα­σί­ας να ε­ξη­γή­σου­με ποι­α α­κρι­βώς εί­ναι η δι­α­φο­ρά με­τα­ξύ φό­βου και φο­βί­ας.

Ο φό­βος, α­πό τη μια, εί­ναι έ­να φυ­σι­ο­λο­γι­κό συ­ναί­σθη­μα το ο­ποί­ο δη­μι­ουρ­γεί­ται α­πό πραγ­μα­τι­κά φο­βο­γό­να ε­ρε­θί­σμα­τα (δη­λα­δή, γεν­νούν φό­βο σε ό­λους τους αν­θρώ­πους) και εί­ναι α­ναγ­καί­ος για την προ­στα­σί­α του α­τό­μου. Ας σκε­φτού­με, για πα­ρά­δειγ­μα, πό­σο ε­πι­κίν­δυ­νο θα ή­ταν για τη σω­μα­τι­κή μας α­κε­ραι­ό­τη­τα ε­άν δεν φο­βό­μα­σταν τη φω­τιά ή το σει­σμό ή τους κε­ραυ­νούς…

Ά­ρα, ο φυ­σι­ο­λο­γι­κός φό­βος μας προ­στα­τεύ­ει! Α­πό την άλ­λη πλευ­ρά, η φο­βί­α χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται ως μια αγ­χώ­δης δι­α­τα­ρα­χή και εκ­δη­λώ­νε­ται με τη μορ­φή υ­περ­βο­λι­κού και πα­ρά­λο­γου φό­βου ο ο­ποί­ος πυ­ρο­δο­τεί­ται α­πό μη-φο­βο­γό­να ε­ρε­θί­σμα­τα (ε­ρε­θί­σμα­τα, δη­λα­δή, που δεν δη­μι­ουρ­γούν φό­βο σε ό­λους τους αν­θρώ­πους) και έ­χει ως α­πο­τέ­λε­σμα την α­πό­λυ­τη α­δυ­να­μί­α του α­τό­μου να λει­τουρ­γή­σει φυ­σι­ο­λο­γι­κά, να συ­νυ­πάρ­ξει στο κοι­νω­νι­κό σύ­νο­λο και να αν­τα­πο­κρι­θεί με ε­πι­τυ­χί­α στην κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά του.

Μά­λι­στα, πολ­λές εί­ναι οι φο­ρές που το φο­βι­κό ά­το­μο βι­ώ­νει έν­το­νες «κρί­σεις πα­νι­κού» ό­ταν βρί­σκε­ται κον­τά στο ε­ρέ­θι­σμα που του δη­μι­ουρ­γεί τη φο­βί­α ή α­κό­μα και ό­ταν, α­πλά το σκέ­φτε­ται!

Συ­νή­θως οι φο­βί­ε­ς δι­α­κρί­νον­ται σε δυ­ο τύ­πους:

Στις φο­βί­ες που πα­ρου­σι­ά­ζον­ται με τη μορ­φή έν­το­νου άγ­χου­ς για μια συγ­κε­κρι­μέ­νη κα­τά­στα­ση, αν­τι­κεί­με­νο ή δρα­στη­ρι­ό­τη­τα (ό­πως η α­ρα­χνο­φο­βί­α, υ­ψο­φο­βί­α ή φο­βί­α με τους για­τρούς)

Στις φο­βί­ες που πε­ρι­κλεί­ουν πολ­λές μορ­φές άγ­χου­ς για πολ­λές κα­τα­στά­σεις ή δρα­στη­ρι­ό­τη­τες (ό­πως η α­γο­ρα­φο­βί­α ή η κοι­νω­νι­κή φο­βί­α) και συ­νή­θως ο­δη­γούν σε κρί­σεις πα­νι­κού

Για­τί φο­βά­μαι…;

Δεν εί­ναι εύ­κο­λο να δο­θεί μια γρή­γο­ρη α­πάν­τη­ση στο ε­ρώ­τη­μα «για­τί φο­βά­μαι;» και αυ­τό για­τί οι αι­τί­ες μπο­ρεί να ποι­κίλ­λουν, ί­σως να εί­ναι πε­ρισ­σό­τε­ρες α­πό μια ή α­κό­μα, μπο­ρεί να μην εί­ναι τό­σο εμ­φα­νείς ό­σο θα πί­στευ­ε κα­νείς. Το πα­ρα­κά­τω ε­ρω­τη­μα­το­λό­γιο πε­ρι­λαμ­βά­νει τους πιο συ­νή­θεις λό­γους που ο­δη­γούν στη γέν­νη­ση ε­νός φό­βου ή μιας φο­βί­ας. Νι­ώ­στε ε­λεύ­θε­ροι και τολ­μή­στε να ρω­τή­σε­τε τον ε­αυ­τό σας:

Πό­σο πι­θα­νό εί­ναι να φο­βά­στε ε­ξαι­τί­ας μιας προ­σω­πι­κής σας τραυ­μα­τι­κής εμ­πει­ρί­ας; (π.χ. φο­βά­στε τους σκύ­λους για­τί κά­πο­τε σας δάγ­κω­σε έ­νας)

Μή­πως κά­ποι­ο συγ­γε­νι­κό ή φι­λι­κό σας πρό­σω­πο σας έ­μα­θε να φο­βά­στε κά­ποι­ο ε­ρέ­θι­σμα και ά­ρα, ο φό­βος σας εί­ναι το α­πο­τέ­λε­σμα μιας μι­μη­τι­κής συμ­πε­ρι­φο­ράς;

Μή­πως εί­στε αγ­χω­μέ­νοι για κά­τι αρ­νη­τι­κό ή αγ­χο­γό­νο που συμ­βαί­νει αυ­τή τη στιγ­μή στη ζω­ή σας και το συν­δέ­ε­τε λαν­θα­σμέ­να με αυ­τό που «νο­μί­ζε­τε» ο­τι φο­βά­στε;

Πως αν­τι­με­τω­πί­ζει η οι­κο­γέ­νειά σας ή οι φί­λοι σας το φό­βο σας; Μι­λών­τας μα­ζί τους νι­ώ­θε­τε α­να­κου­φι­σμέ­νοι ή πε­ρισ­σό­τε­ρο τα­ραγ­μέ­νοι;

Νι­ώ­θε­τε ό­τι ο έν­το­νος φό­βο­ς σας πε­ρι­ο­ρί­ζει και σας δυ­σκο­λεύ­ει την κα­θη­με­ρι­νή σας ζω­ή;

Έ­χε­τε βι­ώ­σει πο­τέ «κρί­ση πα­νι­κού»; Αν ναι, ο φό­βος της εμ­φά­νι­σης μιας τέ­τοι­ας κρί­σης σας κά­νει πιο ευ­ά­λω­τους και α­δύ­να­μους και ά­ρα, πιο ε­σω­στρε­φείς;

Ξε­περ­νών­τας τις φο­βί­ες μας…

Ο πιο α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­ς αλ­λά και ταυ­τό­χρο­να, δύ­σκο­λος τρό­πος να αν­τι­με­τω­πί­σου­με τις φο­βί­ες μας εί­ναι να τις «κοι­τά­ξου­με κα­τά­μα­τα και να μην τρέ­χου­με μα­κριά τους»! Εί­ναι α­λή­θεια ό­τι η πιο δύ­σκο­λη φά­ση εί­ναι η αρ­χή-το ξε­κί­νη­μα μιας θε­ρα­πεί­ας! Κι αυ­τό για­τί εί­ναι η στιγ­μή που το ά­το­μο χρει­ά­ζε­ται να ε­πι­στρα­τεύ­σει θάρ­ρος, θέ­λη­ση, υ­πο­μο­νή και ε­πι­μο­νή! Α­πό τη στιγ­μή λοι­πόν που θα ξε­κι­νή­σει την προ­σω­πι­κή του προ­σπά­θεια μέ­σα α­πό μια κα­λά ορ­γα­νω­μέ­νη και με­θο­δευ­μέ­νη θε­ρα­πεί­α, θα λά­βει την α­πα­ραί­τη­τη υ­πο­στή­ρι­ξη, θα κα­τα­λά­βει τι εί­ναι αυ­τό που του προ­κα­λεί το έν­το­νο ε­σω­τε­ρι­κευ­μέ­νο άγ­χος, α­πό που πη­γά­ζει, ποι­α εί­ναι η ι­σχύς του και πως μπο­ρεί να α­πο­δυ­να­μω­θεί! Ό­ταν λοι­πόν α­πο­μυ­θο­ποι­ή­σει τη φο­βί­α του και ε­κλο­γι­κεύ­σει την ε­πί­δρα­σή της πά­νω του, τό­τε θα νι­ώ­σει πραγ­μα­τι­κά α­να­κου­φι­σμέ­νος και ε­λεύ­θε­ρος!

Α­ξί­ζει βέ­βαι­α να ση­μει­ω­θεί ό­τι α­πό μια α­πό τις πιο ε­πι­κίν­δυ­νες πα­γί­δες για τον φο­βι­κό α­σθε­νή εί­ναι η προ­σπά­θειά του να ξε­πε­ρά­σει τη φο­βί­α του μό­νος του, χω­ρίς την κα­θο­δή­γη­ση και την υ­πο­στή­ρι­ξη ε­νός ει­δι­κού. Στην προ­σπά­θειά του να μει­ώ­σει το άγ­χος του, προ­σπα­θεί να α­πο­φεύ­γει τα ε­ρε­θί­σμα­τα που του προ­κα­λούν τη φο­βί­α με α­πο­τέ­λε­σμα να εκ­δη­λώ­νει μια στα­δια­κή πα­ραί­τη­ση α­πό φυ­σι­ο­λο­γι­κές κα­θη­με­ρι­νές δρα­στη­ρι­ό­τη­τες (s­a­f­e­ty b­e­h­a­v­i­o­ur)!

Πό­τε κρί­νε­ται α­πα­ραί­τη­τη η ε­πί­σκε­ψη σε έ­ναν ει­δι­κό ψυ­χι­κής υ­γεί­ας;

• Ό­ταν η φο­βί­α προ­κα­λεί στο ά­το­μο υ­περ­βο­λι­κή έν­τα­ση και α­νε­ξέ­λεγ­κτο άγ­χος
• Ό­ταν η αρ­νη­τι­κή δι­ά­θε­ση, ο φό­βος και το άγ­χος κα­τα­λαμ­βά­νουν την κεν­τρι­κή θέ­ση στις σκέ­ψεις του α­τό­μου
• Ό­ταν η φο­βί­α α­πο­δι­ορ­γα­νώ­νει την κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα του α­τό­μου και το α­ναγ­κά­ζει να δυσ­λει­τουρ­γεί
• Ό­ταν α­πει­λεί­ται η κοι­νω­νι­κό­τη­τά του και εμ­φα­νί­ζει τά­σεις α­πο­μό­νω­σης προ­κει­μέ­νου να «κρυ­φτεί» για να προ­στα­τευ­θεί α­πό ό,τι του προ­κα­λεί έν­το­νο φό­βο (κυ­ρί­ως στην πε­ρί­πτω­ση της κοι­νω­νι­κής φο­βί­ας)
• Ό­ταν οι α­πλές συμ­βου­λέ­ς ή η προ­σω­πι­κή προ­σπά­θεια του α­τό­μου φαί­νε­ται πως δεν αρ­κούν
• Ό­ταν η φο­βί­α συν­δυ­ά­ζε­ται με άλ­λα ψυ­χο­λο­γι­κά προ­βλή­μα­τα ή άλ­λες α­νη­συ­χη­τι­κές συμ­πε­ρι­φο­ρές ό­πως για πα­ρά­δειγ­μα, ο αυ­τό-τραυ­μα­τι­σμός, η κα­τά­θλι­ψη, οι δι­α­τα­ρα­χές ύ­πνου, η μει­ω­μέ­νη ε­πί­δο­ση σε ο­ποι­α­δή­πο­τε δρα­στη­ρι­ό­τη­τα
• Ό­ταν το ά­το­μο έ­χει υ­πο­στεί δι­ά­φο­ρα άλ­λα ψυ­χο­λο­γι­κά τραύ­μα­τα ό­πως π.χ. κα­κο­ποί­η­ση

Χρή­σι­μες Συμ­βου­λές για Γο­νείς

Πως θα βο­η­θή­σε­τε το παι­δί σας να αν­τι­με­τω­πί­σει τους φό­βους του!

ΤΙ ΠΡΕ­ΠΕΙ ΝΑ Α­ΠΟ­ΦΕΥ­ΓΕ­ΤΕ:

• μην α­πα­ξι­ώ­νε­τε ή υ­πο­τι­μά­τε τους φό­βους των παι­δι­ών σας για κα­νέ­να λό­γο
• μην α­στει­εύ­ε­στε, γε­λά­τε ή κο­ρο­ϊ­δεύ­ε­τε το φό­βο τους για κά­τι
• α­πο­φεύ­γε­τε να τι­μω­ρεί­τε το παι­δί σας ό­ταν σας εμ­πι­στεύ­ε­ται και σας ε­ξο­μο­λο­γεί­ται ό­τι φο­βά­ται
• δώ­στε χρό­νο στο παι­δί σας να συμ­φι­λι­ω­θεί με το συ­ναί­σθη­μα του φό­βου και μην το πι­έ­ζε­τε να γί­νει «θαρ­ρα­λέ­ο» μο­νο­μιάς ε­πει­δή έ­τσι κρί­νε­τε ε­σείς σω­στό
• α­πο­φεύ­γε­τε τις α­πει­λές για «μά­γισ­σες» και «μπαμ­πού­λες» προ­κει­μέ­νου να κα­τα­φέ­ρε­τε κά­τι ό­πως, π.χ. να το τα­ΐ­σε­τε
• ΤΙ ΠΡΕ­ΠΕΙ ΝΑ Ε­ΦΑΡ­ΜΟ­ΖΕ­ΤΕ:
• πα­ρο­τρύ­νε­τε το παι­δί σας να α­να­πτύ­ξει μια σει­ρά α­πό ε­πι­χει­ρή­μα­τα που θα του α­πο­δει­κνύ­ουν κά­θε φο­ρά για­τί να μην φο­βά­ται
• ε­ξη­γή­στε του ό­τι για κά­θε φό­βο υ­πάρ­χει μια λύ­ση…για πα­ρά­δειγ­μα, δείξ­τε του πώς να προ­στα­τεύ­ε­ται ό­ταν κιν­δυ­νεύ­ει α­πό κά­τι
• δείξ­τε του πώς να αν­τι­με­τω­πί­ζει το φό­βο του και ό­χι πώς να κρύ­βε­ται ή να ντρέ­πε­ται
• να του ε­πι­βε­βαι­ώ­νε­τε ό­τι θα εί­στε δί­πλα του για να μη νι­ώ­θει μό­νο του
• «υ­πο­ψιά­στε» το παι­δί σας και ε­νη­με­ρώ­στε το για πι­θα­νούς κιν­δύ­νους… μην το α­φή­νε­τε στο σκο­τά­δι!
• ε­νι­σχύ­στε την ε­λευ­θε­ρί­α του, την αυ­το­νο­μί­α του και ο αυ­τό-συ­ναί­σθη­μά του έ­τσι ώ­στε να νι­ώ­θει δυ­να­τό και θαρ­ρα­λέ­ο
• α­πο­φεύ­γε­τε να «κλη­ρο­νο­μεί­τε» τους δι­κούς σας φό­βους στο παι­δί σας!

Πε­ρισ­σό­τε­ρα στο www.psy-therapy.gr

*Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας, MSc