Σπά­νιο δι­σκο­πό­τη­ρο, που χρο­νο­λο­γεί­ται στην ε­πο­χή του Ι­ου­στι­νια­νού (6ος αι.­), βρέ­θη­κε στο Κά­στρο της Βε­λί­κας στη Λά­ρι­σα. Πρό­κει­ται για μί­α κύ­λι­κα με ψη­λό πό­δι -πή­λι­νο, κο­λο­νά­το πο­τή­ρι-, ύ­ψους 10 ε­κα­το­στών, που δεν φέ­ρει δι­ά­κο­σμο ή κά­ποι­α ε­πι­γρα­φή, ε­νώ, αν και πή­λι­νο, δι­α­τη­ρή­θη­κε σε ε­ξαι­ρε­τι­κή κα­τά­στα­ση.

«Το σχή­μα του συγ­κε­κρι­μέ­νου πο­τη­ριού, που εί­ναι μάλ­λον μο­να­δι­κό για την Ελ­λά­δα και για την πε­ρί­ο­δο, μοιά­ζει πο­λύ με ά­για πο­τή­ρια α­πό πη­λό και α­πό μέ­ταλ­λο που έ­χουν σω­θεί α­πό το μέ­σο και ύ­στε­ρο Βυ­ζάν­τιο. Γι’ αυ­τό και υ­πο­θέ­του­με ό­τι το πο­τή­ρι αυ­τό ή­ταν το ά­γιο πο­τή­ριο της εκ­κλη­σί­ας στο Κά­στρο της Βε­λί­κας», δή­λω­σε στο «Ε­θνος» ο ε­πί­κου­ρος κα­θη­γη­τής Βυ­ζαν­τι­νής Αρ­χαι­ο­λο­γί­ας του τμή­μα­τος Ι­στο­ρί­ας, Αρ­χαι­ο­λο­γί­ας και Κοι­νω­νι­κής Αν­θρω­πο­λο­γί­ας στο Πα­νε­πι­στή­μιο Θεσ­σα­λί­ας, Γιά­ννης Βα­ρα­λής.

Μα­ζί με νό­μι­σμα
Το σπά­νιο εύ­ρη­μα εν­το­πί­στη­κε πριν α­πό λί­γο και­ρό σε δω­μά­τιο οι­κί­ας, νό­τια της εκ­κλη­σί­ας, σε μια κόγ­χη του τοί­χου, μα­ζί με νό­μι­σμα που δεν έ­χει συν­τη­ρη­θεί α­κό­μη, αλ­λά κα­τά πά­σα πι­θα­νό­τη­τα εί­ναι της ε­πο­χής του αυ­το­κρά­το­ρα Ι­ου­στι­νια­νού.

Στο ί­διο σπί­τι, σε δι­πλα­νό δω­μά­τιο και σε στρώ­μα ί­διας ε­πο­χής, βρέ­θη­κε μια πή­λι­νη σφρα­γί­δα άρ­του ευ­λο­γί­ας με τη συ­νή­θη ε­πι­γρα­φή: «Ευ­λο­γί­α Κυ­ρί­ου ε­φ’ η­μάς α­μήν», με την ο­ποί­α σφρα­γί­ζον­ταν ει­δι­κά ψω­μά­κια που μοι­ρά­ζον­ταν στους πι­στούς με­τά το πέ­ρας των πα­νη­γυ­ρι­κών θεί­ων λει­τουρ­γι­ών των με­γά­λων δε­σπο­τι­κών γι­ορ­τών (Χρι­στού­γεν­να, Πά­σχα, Θε­ο­φά­νια κ.λπ.­). Τέ­τοι­ου εί­δους σφρα­γί­δες δεν βρί­σκον­ταν σε σπί­τια λα­ϊ­κών, κα­θώς υ­πήρ­χε κα­νό­νας συ­νό­δου που έ­λε­γε ό­τι ο κλή­ρος της κά­θε πε­ρι­ο­χής εί­χε τον έ­λεγ­χο των σφρα­γί­δων, τό­σο των άρ­των για τη θεί­α λει­τουρ­γί­α ό­σο και των άρ­των ευ­λο­γί­ας.

Το ί­διο στρώ­μα στο δω­μά­τιο αυ­τό πε­ρι­εί­χε και άλ­λα στοι­χεί­α (κα­λή ει­σηγ­μέ­νη κε­ρα­μι­κή, αγ­γεί­α α­πό γυα­λί και νο­μί­σμα­τα) που μαρ­τυ­ρούν ό­τι η οι­κί­α α­νή­κε σε ση­μαί­νον, εύ­πο­ρο πρό­σω­πο της το­πι­κής κοι­νω­νί­ας, ί­σως στον ι­ε­ρέ­α που λει­τουρ­γού­σε στην εκ­κλη­σί­α, η ο­ποί­α που βρι­σκό­ταν α­μέ­σως βό­ρεια του σπι­τιού.

Το δι­σκο­πό­τη­ρο, η ε­νε­πί­γρα­φη σφρα­γί­δα για τα πρό­σφο­ρα, κα­θώς και έ­να σπα­σμέ­νο γυ­ά­λι­νο φι­α­λί­διο μύ­ρου βρέ­θη­καν στο ί­διο ση­μεί­ο και ε­κτι­μά­ται ό­τι α­πέ­μει­ναν ε­κεί με­τά τη βι­α­στι­κή εγ­κα­τά­λει­ψη του Κά­στρου της Βε­λί­κας, τον 7ο αι­ώ­να, ε­πο­χή με­γά­λης α­να­σφά­λειας, λό­γω συ­νε­χών ε­πι­δρο­μών.

«Πρό­κει­ται για έ­να σπά­νιο για τον ελ­λα­δι­κό χώ­ρο εύ­ρη­μα, που χρο­νο­λο­γεί­ται στον 6ο αι­ώ­να, ε­πει­δή βρέ­θη­κε μα­ζί με νό­μι­σμα του Ι­ου­στι­νια­νού, ο­πό­τε ε­πι­βε­βαι­ω­θή­κα­με για άλ­λη μί­α φο­ρά ό­τι ε­κεί το­πο­θε­τεί­ται η κύ­ρια φά­ση κα­τοί­κη­σης στο Κά­στρο της Βε­λί­κας, που εί­ναι η βυ­ζαν­τι­νή Κεν­ταυ­ρό­πο­λη, ό­πως α­να­φέ­ρε­ται α­πό τον ι­στο­ρι­κό Προ­κό­πιο, η δι­ά­δο­χη πό­λη της αρ­χαί­ας Με­λι­βοί­ας», μας εί­πε η προ­ϊ­στα­μέ­νη της 7ης Ε­φο­ρεί­ας Βυ­ζαν­τι­νών Αρ­χαι­ο­τή­των, Σταυ­ρού­λα Σδρό­λια.

Λα­τρευ­τι­κό κέν­τρο της ε­πο­χής

Η τρί­κλι­τη πα­λαι­ο­χρι­στι­α­νι­κή βα­σι­λι­κή, δι­α­στά­σε­ων 10Χ11 μ. -χω­ρίς τον νάρ­θη­κα-, του 6ου αι­ώ­να, βρί­σκε­ται στο ε­σω­τε­ρι­κό του Κά­στρου Με­λι­βοί­ας και, σύμ­φω­να με τους αρ­χαι­ο­λό­γους, ή­ταν ση­μαν­τι­κό λα­τρευ­τι­κό κέν­τρο και προ­σκύ­νη­μα της ε­πο­χής της.

Φέ­τος α­πο­κα­λύ­φθη­κε ο νάρ­θη­κας που φέ­ρει κτι­στό θρα­νί­ο και μα­ζί α­να­σκά­φτη­καν δύ­ο δι­α­με­ρί­σμα­τα στα βό­ρεια και στα νό­τια της εκ­κλη­σί­ας, με ση­μαν­τι­κά ευ­ρή­μα­τα, κυ­ρί­ως στο νό­τιο, ό­που πι­θα­νο­λο­γεί­ται ό­τι ή­ταν το σκευ­ο­φυ­λά­κιο και ί­σως η κα­τοι­κί­α του ι­ε­ρέ­α.

Ο λό­φος
Το Κά­στρο της Βε­λί­κας ε­κτεί­νε­ται σε 21 στρ. σε κα­τά­φυ­το λό­φο στα βό­ρεια του ο­μώ­νυ­μου οι­κι­σμού και σε μι­κρή α­πό­στα­ση α­πό την πα­ρα­λί­α. Τα τεί­χη που α­πο­κα­λύ­φθη­καν κα­τά την α­να­σκα­φι­κή πε­ρί­ο­δο 2009-2010 εί­ναι ύ­ψους 3 μέ­τρων, κτι­σμέ­να α­πό α­κα­τέρ­γα­στους λί­θους με­σαί­ου με­γέ­θους και έ­χουν πά­χος 2 μέ­τρα, ε­νώ στο ε­σω­τε­ρι­κό του σώ­ζον­ται λεί­ψα­να οι­κι­σμού, του 6ου αι­ώ­να, κτι­σμέ­να πά­νω σε πα­λαι­ό­τε­ρα ε­ρεί­πια.

ΜΑ­ΡΙΑ ΡΙ­ΤΖΑ­ΛΕ­ΟΥ

ethnos.gr