Του Νίκου Ανδρουλάκη*
Ήταν τριάντα τρία χρόνια πριν- 18 Οκτώβρη 1981- όταν η εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, με το ιστορικό 48,07% των ψήφων σηματοδοτούσε μια νέα σελίδα στην ιστορία της χώρας. Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης του, το Νοέμβριο του 1981, ο Ανδρέας Παπανδρέου θα περιέγραφε την Αλλαγή ως «όραμα και πορεία», με στόχο την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Στη διάρκεια τεσσάρων δεκαετιών, η διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ συνδέθηκε με ορισμένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Μεταπολιτευτικής Ελλάδας, επιτεύγματα που έχουν ως κοινό παρονομαστή την ενσωμάτωση.
Κατά την πρώιμη, θα λέγαμε, περίοδο της Μεταπολίτευσης ο στόχος της ενσωμάτωσης αφορούσε την πολιτική, κοινωνική και οικονομική αποκατάσταση όσων είχαν περιθωριοποιηθεί από το κράτος της μετεμφυλιακής δεξιάς και τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Στη δεκαετία του 1980 οι μάζες των «μη προνομιούχων» δίνουν τη θέση τους στην πολυπληθέστερη μεσαία τάξη που γνώρισε η χώρα.
Η εκπλήρωση αυτού του στόχου επέτρεψε στο ΠΑΣΟΚ να φέρει σε πέρας τον δεύτερο κρίσιμο στόχο της Μεταπολίτευσης, αυτόν της ενσωμάτωσης της χώρας στο ευρωπαϊκό οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο. Με την είσοδο στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση το ΠΑΣΟΚ εξασφάλισε ότι η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε με τους καλύτερους δυνατούς όρους τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.
Ο τρίτος εθνικός στόχος που το ΠΑΣΟΚ κλήθηκε να υλοποιήσει εντοπίζεται στη δραματική συγκυρία του 2009-2011, όταν η χώρα ήρθε αντιμέτωπη με την απειλή της άτακτης χρεοκοπίας και της εξόδου από την Ευρωζώνη (ως αποτέλεσμα του δημοσιονομικού παραλογισμού της διακυβέρνησης 2004-2009). Και ήταν ένας στόχος, που παρά το μεγάλο κοινωνικό κόστος, σήμερα γνωρίζουμε ότι επετεύχθη.
Τα τρία αυτά ορόσημα αποτελούν την παρακαταθήκη του ΠΑΣΟΚ, καθώς η χώρα εισέρχεται σε μια νέα φάση. Ωστόσο, θα ήταν ασυγχώρητη πολιτική αλαζονεία αν δεν μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε και τα λάθη αυτής της μακράς πορείας.
Τα βασικά σφάλματα από τη δεκαετία του 1980 μέχρι και σήμερα είναι τα εξής. Το πρώτο είναι ότι δεν καταφέραμε να κερδίσουμε τη μάχη κατά της αναξιοκρατίας, ότι σε πολλές περιπτώσεις ο κομματισμός και η ευνοιοκρατία διάβρωσαν τη διοίκηση και τον κρατικό μηχανισμό. Το δεύτερο είναι ότι δεν καταφέραμε να εξαλείψουμε φαινόμενα διαφθοράς, που δημιούργησαν θύλακες στο σύστημα εξουσίας. Η παρατήρηση αυτή δεν εντοπίζεται βεβαίως μόνο στο δικό μας κομματικό χώρο. Αλλά η αναγνώριση της ευθύνης, που μας αναλογεί, αποτελεί πράξη πολιτικής ηθικής.
Η ρήξη μας με αυτές τις πτυχές του παρελθόντος οφείλει να είναι απόλυτη. Η σχέση του ΠΑΣΟΚ με την κοινωνία πρέπει να στηριχθεί σε έναν νέο κώδικα αξιών. Η αξιοκρατία ως αδιαπραγμάτευτη αρχή, η εξυγίανση της σχέσης της πολιτικής με την κοινωνία αποτελούν το περιεχόμενο των μεγάλων αλλαγών που χρειαζόμαστε.
Το τρίτο πολιτικό σφάλμα εντοπίζεται στη συγκυρία της κρίσης. Κάτω από την πίεση μιας απειλούμενης χρεοκοπίας, δεν ισορροπήσαμε σωστά μεταξύ των δημοσιονομικών στόχων και των κοινωνικών τους συνεπειών.
Η ιστορική αυτή αναδρομή σε επιτεύγματα και λάθη είναι αναγκαία και για να κατανοήσουμε το περιεχόμενο της σημερινής πολιτικής αντιπαράθεσης. Μετά την κρίση, είδαμε να κερδίζουν έδαφος θεωρίες περί συλλογικής ενοχής και άκριτης δαιμονοποίησης της Μεταπολίτευσης. Αντιπροσώπευαν ένα εγχείρημα, βαθιά συντηρητικό στους στόχους του, με επικίνδυνες προεκτάσεις. Τις συνέπειες αυτής της πρακτικής, συνέπειες που σίγουρα ξέφυγαν από τις προθέσεις των εμπνευστών της, τις είδαμε στη γιγάντωση της ακροδεξιάς και του αντιπολιτικού λόγου.
Στο πλαίσιο αυτής της αφήγησης, το ΠΑΣΟΚ, οι ιδέες του, ακόμα και ο κόσμος του απαξιώθηκαν και κατασυκοφαντήθηκαν. Η καλύτερη, όμως, απάντηση σε αυτού του είδους τα εγχειρήματα προέρχεται από τον ελληνικό λαό. Μόνο τυχαίο δεν είναι που οι Έλληνες θεωρούν ως καλύτερη κυβερνητική θητεία της Μεταπολίτευσης, την τετραετία 1981-85, που άλλαξε τη ζωή τους. Μόνο τυχαίο δεν είναι που οι Έλληνες θεωρούν ως ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα αυτής της Μεταπολίτευσης, που τόσο λοιδορείται, τη δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Public Issue 2007-2011, Ανάλυση Γιάννη Μαυρή, Εφημερίδα των Συντακτών, 19/7/2014).
Δυστυχώς, η πολιτική συζήτηση στη χώρα παγιδεύτηκε ανάμεσα στο ψευτοδίλημμα Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο υποκρύπτοντας το πραγματικό πολιτικό διακύβευμα μεταξύ των συντηρητικών και νεοφιλελεύθερων πολιτικών και προοδευτικής προγραμματικής πρότασης. Η παγίδευση στο πολωτικό αυτό σχήμα της ελληνικής Κεντροαριστεράς εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την κακοδαιμονία της, που έχει τη μορφή ενός φαύλου κύκλου κατακερματισμού, ασυνεννοησίας και μειωμένης εκλογικής απήχησης και θυμίζει τις περιπέτειες του μετεμφυλιακού Κέντρου στη βαθιά διαιρεμένη Ελλάδα της δεκαετίας του 1950.
Η ελληνική Σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να αποτελέσει μια ελκυστική πολιτική επιλογή για τον ελληνικό λαό όσο μένει εγκλωβισμένη σε προσωπικές στρατηγικές και σε αδιέξοδες αναζητήσεις, που αφήνουν αδιάφορους τους πολίτες. Η προσπάθεια ανασυγκρότησής της δεν μπορεί να είναι μια από τα πάνω διαδικασία, μια διαπραγμάτευση μεταξύ πολιτευτών, παραγόντων και ηγετίσκων υπό τη σκέπη των ΜΜΕ, που μιλούν για το λαό χωρίς το λαό.
Σοσιαλδημοκρατία χωρίς λαϊκή βάση δεν μπορεί να υπάρξει. Το πλασματικό δίλημμα συνδέεται με το φόβο της πραγματικής αλλαγής. Είναι ο φόβος της μεταρρύθμισης, της γνήσιας μεταρρύθμισης του κράτους, των θεσμών, των κομμάτων, ο φόβος όσων θα απολέσουν τα κεκτημένα τους. Το μεγάλο στοίχημα για τη παράταξη είναι να παρουσιάσει μια πειστική προγραμματική πρόταση ελπίδας με βάση τις ιδέες της λαϊκής κυριαρχίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, του ευρωπαϊκού δρόμου που αποτελούν την ιστορική μας παρακαταθήκη. Η πιο σημαντική προσφορά στον τόπο θα είναι αυτές οι ιδέες να μείνουν ζωντανές.
*Γραμματέα ΚΠΕ ΠΑΣΟΚ
Εφημερίδα των Συντακτών
