Του  Ηλία  Μητσέα*

Ο παραδοσιακός εκφοβισμός (bulling), είναι μία εκ προθέσεως επιθετική συμπεριφορά, ένας πιο δυνατός να βλάψει κάποιον πιο αδύναμο, μπορεί να περιλαμβάνει σωματική, αλλά και ψυχολογική βία. Η πιο συνήθης μορφή εκφοβισμού για αγόρια και κορίτσια είναι λεκτική, με τη χρήση υποκοριστικών ή με παρωνύμια  που σχετίζονται με την εμφάνιση ή την εν γένει συμπεριφορά του/ης.

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός ή εκφοβισμός μέσω διαδικτύου (cyberbulling), είναι η σύγχρονη μορφή εκφοβισμού, η οποία εύκολα και γρήγορα παίρνει διαστάσεις και εκτός σχολείου. Αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων, ως επί το πλείστον με τρόπο επαναλαμβανόμενο, που δέχονται μέσω της χρήσης του διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων, είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών, από ομηλίκους τους. Περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού, καθώς και τη δημοσίευση φωτ/φιών ή βίντεο, τα οποία έχουν τραβηχτεί συνήθως χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεση του παιδιού ή εφήβου που εκφοβίζεται. Αυτά στέλνονται στο ίδιο τ’ άτομο ή κυκλοφορούν σε γνωστούς του αποδέκτες μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των κινητών τηλεφώνων (μηνύματα SMS και ΜMS) και από διαδικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.λπ.) και ανάρτησης βίντεο (youtube  κ.λπ.). Εκδήλωση ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι και οι επαναλαμβανόμενες νεκρές κλήσεις, η αποστολή ιών ή άλλων πειρατικών προγραμμάτων με σκοπό να βλάψουν τον υπολογιστή κάποιου παιδιού ή να το κατασκοπεύσουν, η χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου (δηλ. να υποκλέψει κάποιος/α τη ταυτότητά του και ν’ αναρτά περιεχόμενο υποκρινόμενος/η ότι είναι το πρόσωπο που εκφοβίζεται). Σκοπός του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, είναι ο αποκλεισμός από μια ομάδα, πραγματική ή διαδικτυακή και η περιθωριοποίηση, ενώ αρκετές φορές γίνεται και σαν είδος εκδίκησης ή ανταγωνισμού, αφού στο διαδίκτυο υπάρχει η αίσθηση της ανωνυμίας. Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους «δράστες» είναι η εξωστρέφεια, η εμπάθεια (γνωρίζει ακριβώς τι είναι αυτό που πληγώνει τον άλλον και το κάνει με ευχαρίστηση), η υψηλή αυτοεκτίμηση, η μη ανοχή της διαφορετικότητας και ο δυναμισμός. Τα χαρακτηριστικά των «θυμάτων», είναι η ανασφάλεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος, η μοναχικότητα, ανήκουν σε μειοψηφικές ομάδες ως προς την εθνικότητα ( π.χ. είναι Αλβανός, Ρουμάνος κτλ.), την εμφάνιση, τη σεξουαλική κατεύθυνση ή άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά. Το cyberbulling έχει επιπτώσεις, κυρίως στη ψυχολογική κατάσταση του θύματος ,μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις, όπως νευρική ανορεξία, κατάθλιψη και σε αρκετές περιπτώσεις σε αυτοκτονία.

Η παρενόχληση στο κυβερνοχώρο δεν περιορίζεται μόνο στα προαναφερόμενα άτομα, αλλά διαπράττεται και από ενήλικες, με θύματα πάλι ενήλικες και μερικές φορές κατευθύνεται με βάση το φύλο, αυτή η μορφή κινδύνου στο διαδίκτυο αναφέρεται ως «cyberstalking».. Το cyberstalking αναφέρεται στην εμμονή που έχουν κάποια προφανώς διαταραγμένα άτομα να παρακολουθούν και να παρενοχλούν διαδικτυακά το θύμα τους. Ο θύτης εντοπίζει το στόχο του μέσω διαδικτύου, το παρακολουθεί μέσω αναρτήσεων, φωτ/φιών, προσωπικών στοιχείων κ.ά. Ελέγχει τη ζωή και την καθημερινότητα του θύματος. Χρησιμοποιεί e-mails, sexting, μηνύματα, για να παρενοχλεί το θύμα του. Προέρχεται από οποιοδήποτε κοινωνικό πλαίσιο, μπορεί να είναι πρώην σύζυγος ή σύντροφος, γείτονας, συνεργάτης, ακόμα και κάποιος τελείως άγνωστος ο οποίος εντόπισε το θύμα του μέσω διαδικτύου και συνέλεξε τα απαραίτητα στοιχεία (δ/νση κατοικίας, τηλέφωνο, επάγγελμα, αγαπημένες δραστηριότητες, μέρη που συχνάζει, συνήθειες κτλ.). Πολλές φορές το κίνητρο του θύτη εκτός από τον έλεγχο που θέλει να ασκεί στο θύμα του, είναι η εκδίκηση ( λόγω ερωτικής απόρριψης, ανταγωνισμού κ.ά.), η τιμωρία του θύματος ή το αίσθημα αδικίας το οποίο βιώνει ο θύτης.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ :  α) Αποφεύγουμε διαδικτυακές συζητήσεις με αγνώστους και κυρίως δε συμφωνούμε ποτέ σε συνάντηση με κάποιο άγνωστο πρόσωπο, β) Αν κάποια διαδικτυακή συζήτηση μας κάνει να νοιώσουμε άβολα, σταματάμε τη συνομιλία και αναφέρουμε το γεγονός, γ) Δεν στέλνουμε ποτέ φωτ/φιες που μας εκθέτουν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δ) Δεν ανεβάζουμε σε ιστοσελίδες (facebook, twitter κ.ά.) προκλητικές φωτ/φίες μας ή βίντεο, ε) Όταν πρόκειται για παιδιά, οι γονείς πρέπει να βρίσκονται κοντά τους, να γνωρίζουν τις δραστηριότητες τους στο διαδίκτυο και να τα μαθαίνουν από μικρά να προστατεύουν το «προσωπικό χώρο» που τους αναλογεί. Επίσης οι γονείς οφείλουν να καλλιεργήσουν στο παιδί το χαρακτηριστικό της αυτοπεποίθησης , ώστε να είναι ικανό να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά δύσκολες καταστάσεις, στ) Ο εκπαιδευτικός που πληροφορείται με τρόπο πράξη εκφοβισμού, οφείλει να ενημερώνει τον/τη Διευθυντή/ντρια του σχολείου, ο/η οποίος/α ανακοινώνει αμέσως την πράξη στη πλησιέστερη αστυνομική αρχή ή στον εισαγγελέα. Το ίδιο οφείλουν να κάνουν και οι γονείς  εφόσον ο θύτης, συνεχίζει να παρενοχλεί το παιδί του.

ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ : Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, δεν υφίσταται ως έγκλημα στο ποινικό κώδικα, ο τρόπος που αυτός εκφράζεται ποινικοποιείται επιμέρους. Εκείνο που ποινικοποιείται λοιπόν, είναι η παραβίαση και παραποίηση των προσωπικών δεδομένων, η συκοφαντική δυσφήμιση, η απειλή, η εξύβριση και η παραποίηση δεδομένων,που είναι πλημ/τα για τα οποία επιβάλλεται ποινή φυλάκισης από 1 έως 5 έτη, ανάλογα με τη βαρύτητα της περίπτωσης. Ποινικά διώκονται και οι ανήλικοι άνω των 13 ετών, χωρίς όμως να επιβάλλεται φυλάκιση, τιμωρούνται όμως οι γονείς αυτών για παραμέληση εποπτείας ανηλίκου (Πλημ/μα).

*Υποστράτηγος  Ε.Α.