Γράφει ο Καραγιάννης Γιώργος *

Τιμάμε φέτος τα 70 χρόνια από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος. Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ τα χρόνια 1946 – 1949 καταδεικνύει την πολύπλευρη και πολυδιάστατη πάλη του, πάλη που χαρακτηρίζει ακριβώς την ανωτερότητα των σκοπών του. Οι αγώνες του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο και σε όλη την Ελλάδα σφυρηλάτησαν δεσμούς αίματος με τον λαό. Αυτούς τους αγώνες είναι που δεν «χωνεύουν» με τίποτα οι καπιταλιστές και το κράτος τους, αυτούς τους δεσμούς προσπάθησαν και προσπαθούν να σπάσουν, αλλά μάταια.

Η οργάνωση της Λαϊκής Παιδείας στις περιοχές που ελευθέρωνε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας έγινε βασική προτεραιότητα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης τη στιγμή μάλιστα που το αστικό κράτος συστηματικά, αντιπάλευε με κάθε τρόπο την προσπάθεια αυτή, προωθούσε την αμορφωσιά, κατέστρεφε υποδομές, στερούσε δασκάλους, τα σχολεία στις μη απελευθερωμένες περιοχές μαράζωναν κυριολεκτικά από τις ελλείψεις και την υποστελέχωση.

Με απόφαση του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε. στις 10 Αυγούστου 1947 (Πράξη 5) θεσπίζεται στις απελευθερωμένες περιοχές εξάχρονη, δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση.

Βασικό μέλημα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης ήταν η καταπολέμηση της αγραμματοσύνης. Ούτε ένα παιδί δεν έπρεπε να μείνει μακριά από το σχολείο του.

Τα Λαϊκά Συμβούλια που έχουν εκλεγεί σε πάνω από 400 κωμοπόλεις και χωριά της Πελοποννήσου αναλαμβάνουν την οργάνωση των σχολείων, την εξασφάλιση βιβλίων στα παιδιά και υποδομών γενικότερα, τον μισθό των δασκάλων. Μεγάλη είναι η συνεισφορά των κατοίκων των περιοχών αυτών με εθελοντική εργασία, με γραφική ύλη και βιβλία, συσσίτια για τα παιδιά κ.α. Καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα η δημοτική, ενώ υπήρχε φροντίδα για την διδασκαλία στην μητρική σε παιδιά που άνηκαν σε εθνικές μειονότητες.
Πάρθηκαν μέτρα για να εξασφαλιστεί η υποχρεωτική φοίτηση των παιδιών, να μην υπάρχουν παιδιά που δεν θα πάνε σχολείο. Έτσι κάθε γονέας που απέτρεπε το παιδί του από το σχολείο έπρεπε να παραπεμφθεί από τον δάσκαλο του χωριού και τους κατοίκους στο λαϊκό δικαστήριο ενώ πάρθηκε και το μέτρο της επιβολής χρηματικού προστίμου από τον επιθεωρητή της περιφέρειας.

Έτσι στην Ελεύθερη Πελοπόννησο λειτούργησαν πολλά δημοτικά σχολεία και δύο Γυμνάσια: Στα Τρόπαια της Γορτυνίας και στην Ανδρίτσαινα. Είναι χαρακτηριστικό πως στο «Λαϊκό Γυμνάσιο Τροπαίων» που λειτούργησε από το Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1948 φοίτησαν όλα τα παιδιά από την γύρω περιοχή ανεξαρτήτως τις σχέσεις που είχαν οι γονείς τους με το Δ.Σ.Ε..
Για τη λειτουργία όλων αυτών των σχολείων τα στελέχη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης παίρνουν μέτρα όπως η ενθάρρυνση των δασκάλων (όσων δεν είχαν φύγει) να παραμείνουν στις θέσεις τους, η απόσπαση σε σχολεία όσων (δασκάλων και καθηγητών) υπηρετούσαν σε μάχιμες μονάδες κι ακόμα ο «διορισμός» κάποιων που πληρούν τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις πχ συνταξιούχοι. Υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα δασκάλων που παρά τις αντίξοες συνθήκες παρέμειναν και δίδαξαν στα σχολεία τους, όπως η Κούλα Κιντή και ο Ανάστος Πυρπυρής από τη Γορτυνία, ο Νίκος Σταθόπουλος, δάσκαλος του Δημοτικού Σχολείου Αλαγονίας Μεσσηνίας, ο Αντρέας Ασπιώτης από την Τρύπη Λακωνίας, οι δάσκαλοι του σχολείου της Αράχωβας Λακωνίας Ελένη Αρδάμη, Σοφία Σδράλα, Βασιλική (άγνωστο επώνυμο), Κωσταντίνος Κωσταράς Γεώργιος Ντεβέκος, ο δάσκαλος Παναγιώτης Παπαθεωδόρου στη Βαμβακού Λακωνίας και άλλοι.

Παρόλα αυτά οι ανάγκες στελέχωσης των σχολικών δομών δεν καλύπτονταν. Στην απόφαση του Γενικού Αρχηγείου γίνεται σαφές πως για τις ανάγκες της Λαϊκής Παιδείας χρειαζόταν να φτιαχτούν σχολές που θα έβγαζαν δασκάλους για να διδάξουν στα σχολεία. Ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο όπου η «ελεύθερη περιοχή» κάλυπτε πάνω από τα 2/3 της περιοχής η ανάγκη να υπάρξει τέτοια σχολή γινόταν ακόμα μεγαλύτερη.

Σε αυτά τα πλαίσια αποφασίστηκε η δημιουργία του Λαϊκού Διδασκαλείου Πελοποννήσου, μια σχολή αντίστοιχη των παιδαγωγικών ακαδημιών. Η εκπαίδευση είχε διάρκεια 2,5 – 3 μήνες και οι δάσκαλοι που έβγαιναν κάλυπταν τα κενά στα σχολεία. Μέσα σε πολύ δύσκολές συνθήκες, με ελλείψεις, συνεχείς διώξεις και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατάφερε και λειτούργησε δύο περιόδους. Η πρώτη από τον Ιούνιο έως και τον Ιούλιο του 1948, η δεύτερη από τον Οκτώβριο έως και τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου.
Στα πλαίσια αυτά γίνονταν πολύ σπουδαία μαθήματα, με νέο και πρωτοπόρο περιεχόμενο. Χαρακτηριστικά γίνονταν τα εξής μαθήματα: Ανάγνωση, Ιστορία, Γραμματική και Ορθογραφία, Γεωγραφία, Αριθμητική, Πατριδογνωσία, Φυσική Ιστορία, Υγιεινή, Καλλιγραφία και Ιχνογραφία, Ωδική, Γυμναστική, Έκθεση.

Η οργάνωση της Λαϊκής Παιδείας στις ελεύθερες περιοχές και το περιεχόμενο που είχε αποδεικνύει την υπεροχή που έχει η προοπτική της Λαϊκής Εξουσίας. Αν κάτω από αυτές τις πολεμικές συνθήκες, κάτω από αυτή την τρομοκρατία και την επίθεση από τους έλληνες αστούς και τους «συμμάχους» τους, μπόρεσε να οργανωθεί ένα τέτοιο αξιοσημείωτο έργο στα χωριά και τις κωμοπόλεις της χτυπημένης Πελοποννήσου, μπορεί κανείς να φανταστεί την συνέχεια αυτής της προσπάθειας αν είχε νικήσει ο λαϊκός στρατός του ΔΣΕ.

Όλα αυτά γίνονταν την ίδια στιγμή που στις περιοχές που κυριαρχούσε το αστικό κράτος η παιδεία έβριθε από μεσαιωνικές μεθόδους διδασκαλίας, προγονολαγνεία, πατριδοκαπηλεία και αντικομουνισμό. Από τότε μέχρι και σήμερα, στην καπιταλιστική Ελλάδα επικρατούσε η αμορφωσιά, οι ταξικοί φραγμοί στην εκπαίδευση, η γνώση που εξυπηρετεί το κέρδος του λίγων.

Το ΚΚΕ παλεύει για την εργατική-λαϊκή εξουσία, για την κοινωνία που η μορφωτική – πολιτιστική ανύψωση του ανθρώπου παίρνει πρωτεύουσα σημασία γιατί είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της νέας κοινωνίας. Εκεί μπαίνουν οι βάσεις ενός νέου τύπου σχολείου και δασκάλου που έχει σκοπό να δημιουργήσει το γνωστικό υπόβαθρο στους μαθητές για την κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας.

Η γνώση και κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, των νόμων που την διέπουν, των επιστημών της Φυσικής, της Ιστορίας κ.α. είναι ο μόνος τρόπος για να μπορείς να αλλάξεις την πραγματικότητα.

Είναι απαραίτητη διαδικασία για να σπάει η άγνοια, η μοιρολατρία, ο φόβος, να ριζώνονται στη συνείδηση των ανθρώπων της νέας κοινωνίας τα ιδανικά, οι αξίες, οι σκοποί της νέας εξουσίας, που βασική στόχευση έχουν την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Έτσι μόνο θα αναπτύσσεται η εργατική – λαϊκή εξουσία και ο νέος τύπος ανθρώπου.

Η ανωτερότητα των σκοπών του αγώνα του ΔΣΕ αναδεικνύεται στην ολότητα του μέσα από την οργάνωση και το περιεχόμενο της Λαϊκής Παιδείας. Όλη αυτή η προσπάθεια δίνει σε κάθε κομμουνιστή αλλά και κάθε ριζοσπάστη αγωνιστή ένα σημαντικό συμπέρασμα: ότι ακόμα και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες της σύγκρουσης με τον ταξικό αντίπαλο ή της προσπάθειας οικοδόμησης της νέας εξουσίας η λειτουργία της εκπαίδευσης δεν μπορεί να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, δεν μπορεί να παραμερίζεται στο όνομα των δυσκολιών της ταξικής πάλης.

Συνεχίζουμε την πάλη μας στα χνάρια των κομμουνιστών αγωνιστών του λαού μας. Ο αγώνας για μια νέα κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και για σχολείο που θα αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτό το μεγάλο ιδανικό μπορεί να συγκινήσει και να «παρασύρει» ακόμα περισσότερους νέους, μαθητές, φοιτητές, άνεργους, εργαζόμενους.

*Φιλόλογος Μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου της ΚΝΕ