Του Θόδωρου Σταυριανόπουλου*

Για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του κράτους, πρέπει να γίνει σαφής διάκριση των επιτελικών αρμοδιοτήτων-δραστηριοτήτων του. Θέλουμε κράτος «πλοηγό» ή κράτος «κωπηλάτη». Η ανωτέρω διάκριση αρμοδιοτήτων-δραστηριοτήτων στη χώρα μας ήταν και είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Το κράτος παραδοσιακά λειτουργεί ταυτόχρονα ως «πλοηγός» και ως «κωπηλάτης», συνθέτοντας ένα εξαιρετικά σύνθετο μόρφωμα, που παραμένει περίπλοκο υπό την επίδραση αλλεπάλληλων νομοθετικών ρυθμίσεων, ταξικών συμφερόντων και κομματικών επιδιώξεων. Οι όποιες μεταρρυθμίσεις γίνονταν και τις επέτρεπε ο συνδικαλισμός είχαν σαν στόχο να μετατρέψουν το κράτος από «πλοηγό» σε «κωπηλάτη» και αντιστρόφως.

Όσον αφορά τις κρατικές δημόσιες υπηρεσίες, πρέπει να υπάρχουν συστήματα μέτρησης της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας τους. Στη χώρα μας, η μέτρηση και η αξιολόγηση της απόδοσης δεν υφίσταται. Οι Διοικήσεις των Οργανισμών και των κρατικών υπηρεσιών να απολογούνται για το αποτέλεσμα επίσης δεν συνηθίζεται. Οι δημόσιοι οργανισμοί και υπηρεσίες στην πλειονότητά τους λειτουργούν ως αυτόνομα «βιλαέτια», κάτι σαν μεταλλαγμένος «κοτσαμπασισμός» χωρίς ουσιαστικό έλεγχο στη σπατάλη και στον τρόπο διοίκησης. Oι Διοικήσεις έπαιρναν αυξήσεις και bonus ακόμα και στις περιπτώσεις που τα έσοδα των Οργανισμών τους πάτωναν! Απαιτείται η εφαρμογή μιας στρατηγικής σαφών στόχων-κινήτρων-επιβραβεύσεων και κυρώσεων.

Ο συνδικαλισμός, αλλά κυρίως το κομματικό σύστημα, όπως είχε δομηθεί σ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, αποτελούσε ένα σύστημα κλειστών ακροατηρίων, με την ανάπτυξη των μηχανισμών ως βασικών εργαλείων της σύστασής τους και με μοναδικό σκοπό την  ανέλιξη των στελεχών τους. Αυτό δεν βοήθησε να συμβεί η επανίδρυση ούτε στο κράτος, αλλά ούτε και στην κοινωνία.

Η αριστερά παραδοσιακά  έδειχνε ότι ήταν επιφυλακτική στην αντίληψη του λαϊκισμού. Στην ουσία όμως πολλές φορές ο λαϊκισμός και οι αριστεροί ζευγαρώνουν. Γύρω απ’ αυτό το ζευγάρι πολλοί αριστεροί παίζουν «κρυφτούλι», ανεξάρτητα από το αν το συνειδητοποιούν ή όχι. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η αριστερή ιδεολογία  πάντα είναι ενδιαφέρουσα, πάντα έχει την αξία της. Οι ιδεολογίες είναι κοινωνικές κατασκευές προκειμένου να  οριοθετήσουν κινητοποιήσεις, βάζοντας διεκδικητικό πρόσημο στην κοινωνική και πολιτισμική εξέλιξή μας. Στην πράξη όμως ο αγώνας  είναι άνισος ή «βρώμικος», η δε διεκδίκηση είναι κάθετη και συντεχνιακή. Ο κάθε κλάδος αγωνίζεται για την πάρτη του. Αυτό έδειξαν οι άνισες αμοιβές των εργαζομένων. Ανύπαρκτη αξιοκρατία και ας είχε γίνει σύνθημα και αυτή.

Ο χώρος της αριστεράς υπήρξε πάντα υπέρμετρα διεκδικητικός, αγνοώντας τον κρατικό υπερδανεισμό. Ποτέ δεν τον κατήγγειλε ούτε αυτόν αλλά ούτε και την κρατική σπατάλη. Πάντα η αριστερή φωνή ήταν αρωγός στην οποιαδήποτε διεκδίκηση ακόμα και αν αυτή ήταν υπερβολική ή παράλογη. Έτσι αναπτύχθηκε ο λαϊκισμός μη επιτρέποντας στην κατά καιρούς απόπειρα «επανίδρυσης του κράτους» που επιχειρήθηκε. Τα λαοπλάνα συνθήματα, «κυρίαρχος λαός», « ο λαός στην εξουσία», «λαέ μη σκύβεις το κεφάλι», «λαέ σου πίνουνε το αίμα», εξέθρεψαν τον λαϊκισμό και άδειασαν τον εργαζόμενο από υποχρεώσεις.

Η πρόσφατη συγκυρία της βαθιάς οικονομικής κρίσης της χώρας μας πέρα  από τις ευθύνες της διακυβέρνησής της, εδράζεται επίσης και στις γενικότερες πολιτικές και οικονομικές αλλαγές στο διεθνή χώρο. Στο χώρο της οικονομίας δεν επικρατούν πλέον κανονικές συνθήκες,  επικρατούν συνθήκες τρομοκρατίας. Εδώ πλέον ισχύει αυτό που λένε «ο θάνατος σου , η ζωή μου». Αυτό γίνεται πολύ απλά αντιληπτό. Φθάσαμε στο σημείο οι μεν να τζογάρουν υπέρ της χρεοκοπίας των δε. Είναι πολλά τα οικονομικά συμφέροντα που κρύβονται πίσω από δήθεν ορατές αποφάσεις.  Ίσως η κρίση να αποτελεί και «βήμα» για να αναστοχαστούμε επί της ουσίας της πολιτικής, να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να τα διορθώσουμε. Πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί ο ενεργός και χειραφετημένος πολίτης, ο κοινωνικός και δημιουργικός άνθρωπος. Η δε αριστερή σκέψη σίγουρα έχει φαντασία και παράγει ιδεολογία. Αν θέλει όμως να μην οδηγηθεί σε φθίνουσα οριακή χρησιμότητα, θα πρέπει οι άνθρωποι που κινούνται στο χώρο της ευρύτερης αριστεράς να προσανατολίσουν την πυξίδα τους κατά τέτοιον τρόπο ώστε  να αποτυπώνουν σωστά την πραγματικότητα λέγοντας τα σύκα-σύκα και την σκάφη-σκάφη.

Η θεωρία με την πράξη της αριστεράς στις μέρες μας απομακρύνθηκαν. Πρέπει όμως να ξαναβρεθούν και πάλι πολύ κοντά και να διαγράψουν μια αληθινή πορεία στην καθημερινότητα, δίνοντας δείγματα γραφής τέτοια που να πείσουν τον κόσμο να ονειρευτεί και να δει το μέλλον του  ξανά αισιόδοξα. Γιατί πολλά χρόνια ως χώρα είχαμε διαλέξει ως βηματισμό το σημειωτόν και την όπισθεν καθώς και τα μεγάλα λόγια. Ο λαϊκισμός έχει κοντά ποδάρια και όσο και να υπόσχεται, δεν μπορεί να πάει και πολύ μακριά.

*MSc Ηθ. Φιλοσοφίας – Μαθηματικός