Ο Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης μιλά στο NEWS247 για το δύσκολο έργο του στην καταπολέμηση της διαφθοράς, τα εμπόδια και τις προκλήσεις. Ποιοι είναι οι πρωταθλητές της διαφθοράς και γιατί ο Έλληνας πολίτης είναι απρόθυμος να την πολεμήσει;
Φέτος, η 9η του Δεκέμβρη, Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, βρίσκει την Ελλάδα στην 69η θέση της διεθνούς κατάταξης 175 χωρών που που αξιολογεί η Διεθνής Διαφάνεια.
Η χώρα μας βαθμολογείται με 43 στα 100, μία αξιολόγηση καλύτερη μεν των προηγούμενων ετών (είχε λάβει 36 το 2012 και 40 το 2013), η οποία δεν βελτιώνει όμως τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αντιθέτως, η Ελλάδα παραμένει ουραγός στις ευρωπαϊκές χώρες σε ό,τι αφορά το μέτωπο της διαφθοράς στο δημόσιο τομέα, μαζί με την Ιταλία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.
Όπως σημειώνει στο NEWS247 ο Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Λέανδρος Ρακιντζής: “Ο πόλεμος κατά της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι μακρύς, συνεχής και επίμονος. Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, όμως έχουμε ακόμα δρόμο μπροστά μας”
Ο κ. Ρακιντζής, επίμονος πολέμιος της διαφθοράς στο δημόσιο από το 2004 που ανέλαβε ως Επιθεωρητής, έχει εξετάσει εκατοντάδες υποθέσεις, επιδεικνύοντας την επιμονή και την υπομονή που απαιτεί η θέση του, με σκοπό την πρόληψη, την καταστολή αλλά κυρίως -όπως ο ίδιος λέει- την εκπαίδευση των πολιτών.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, μίλησε στο NEWS247 για το δύσκολο έργο του, τα εμπόδια, τις προκλήσεις και τον τρόπο που η οικονομική κρίση επηρεάζει τη διαφθορά στην Ελλάδα.
– Τα δεινά της οικονομικής κρίσης έχουν αλλάξει τη στάση του Έλληνα απέναντι στο φαινόμενο της διαφθοράς;
Σαφώς υπάρχει μία αγανάκτηση στην κοινωνία, καθώς επικρατεί η αντίληψη ότι για τα δεινά της κρίσης φταίει η διαφθορά. Ακούμε συχνά συμπολίτες μας να λένε: “Δεν με νοιάζει αν πάνε φυλακή οι υπαίτιοι, αρκεί να επιστρέψουν τα χρήματα που έκλεψαν”. Αυτή όμως είναι μια απλοϊκή σκέψη. Διότι, η ποινή, η φυλάκιση, αποσκοπεί στον παραδειγματισμό και την πρόληψη του φαινομένου.
Η κοινωνία μας δείχνει ακόμα σημεία ανοχής στη διαφθορά, παρατηρούμε ακόμα και σήμερα μία αδιαφορία. Βλέπουμε τα συμπτώματα της διαφθοράς, τα παρακολουθούμε, ενδεχομένως διασκεδάζουμε με αυτά, κάποιοι ζηλεύουν. Οι Έλληνες πολίτες δεν είναι διατεθειμένοι να γίνουν ενεργοί πολέμιοι της διαφθοράς. Αφενός, διότι έχουν την εντύπωση ότι αν καταγγείλουν φαινόμενα διαφθοράς θα γίνουν πληροφοριοδότες, ρουφιάνοι. Αφετέρου, διότι ξέρουν ότι θα μπουν σε περιπέτειες δικαστικές, θα υποστούν μηνύσεις, ενδεχομένως ακόμα και πράξεις βίας, τρομοκρατίας εναντίον τους. Έχουμε περιπτώσεις ανθρώπων που δεχθήκανε απειλές ή βρήκαν το αυτοκίνητό τους καμένο όταν τόλμησαν να καταγγείλουν ένα περιστατικό.
Σε άλλες χώρες η πολιτεία προστατεύει τους μάρτυρες δια της νομοθεσίας της. Εδώ, αν πέσεις σε ισχυρό, σε ταράζουν στις μηνύσεις, χώρια τις απειλές.
– Όταν μειώνεται το χρήμα δεν μειώνεται και η διαφθορά;
Όχι απαραίτητα. Έχει τα καλά και τα κακά της η οικονομική κρίση. Το καλό είναι ότι έχουν περιοριστεί σε ένα βαθμό τα φακελάκια. Το κακό είναι ότι ότι επειδή έχουν τελειώσει τα εύκολα λεφτά κι έχουν μειωθεί τα εισοδήματα, κάποιοι προσπαθούν να τα αναπληρώσουν με δόλιο τρόπο, μέσω της διαφθοράς. Αυτό δεν αφορά βεβαίως όλους τους δημόσιους υπαλλήλους, αλλά ένα μικρό ποσοστό.
– Ποιο είναι το προφίλ του διεφθαρμένου δημοσίου υπαλλήλου;
Συνήθως είναι αυτός που έχει πανεπιστημιακή μόρφωση, 25 χρόνια υπηρεσίας, κατέχει κάποια θέση ευθύνης και έχει οικονομική άνεση. Γι αυτό και δεν φοβάται. Από τα πειθαρχικά έχουμε καταλήξει σε αυτά τα στοιχεία.
– Ποιοι τομείς του Δημοσίου είναι πιο επιρρεπείς στη διαφθορά;
Αυτό αλλάζει κατά καιρούς ανάλογα με την κατάσταση της οικονομίας. Παλιότερα ήταν η πολεοδομία, μετά η εφορία.
Αυτοί που δεν βάζουν μυαλό είναι οι γιατροί και η τοπική αυτοδιοίκηση. Συνεχίζουν τις ίδιες τακτικές, παρόλο που έχουν στριμωχτεί αρκετά.
Οι γιατροί έχουν μάθει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο απολαβών το οποίο προσπαθούν να διατηρήσουν μέσω της διαφθοράς. Έχουμε συνεχόμενα κρούσματα για φακελάκια, τα οποία βέβαια δεν είναι της τάξης των 5-10.000 ευρώ που ζητούσαν παλιότερα για μία εγχείρηση. Τώρα ζητάνε 500.
Και βεβαίως η τοπική αυτοδιοίκηση εξακολουθεί να είναι εστία διαφθοράς, διότι έχει πολλά βαρίδια και διάφορους “κουμπάρους” να τακτοποιήσει με μικρά έργα.
Πρέπει να ληφθούν κάποια μέτρα. Παραδείγματος χάρη, οι γιατροί του ΕΣΥ δεν πρέπει να έχουν ίδιον πειθαρχικό δίκαιο και πειθαρχικό σύστημα αλλά να ενσωματωθούν στο κοινό πειθαρχικό δίκαιο που ισχύει για όλους τους δημοσίους υπαλλήλους. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τουλάχιστον 60 πειθαρχικές υποθέσεις του υπουργείου στο κεντρικό πειθαρχικό συμβούλιο του ΕΣΥ, οι οποίες δεν προχωρούν, είναι κολλημένες, για διάφορους λόγους. Αφενός είναι δύσκολη η συγκρότηση του πειθαρχικού, να μαζευτούν όλα τα μέλη για να δικάσουν μια υπόθεση. Έτσι καθυστερούν. Πολλές φορές βέβαια το κάνουν κι επίτηδες. Είναι όμως και οι δικηγόροι που καθυστερούν τις υποθέσεις.
Στην τοπική αυτοδιοίκηση, πρέπει η αντιπολίτευση στα τοπικά συμβούλια να τολμά να καταγγέλλει και να ελέγχει. Ο κατασταλτικός εκ των υστέρων έλεγχος δεν αρκεί. Η πρόληψη είναι απαραίτητη.
Μόλις χθες είδε το φως της δημοσιότητας η υπόθεση υπεξαίρεσης από τον πρώην πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Νεότητας Αγίου Κοσμά. Αυτό είναι ένα πρόβλημα γενικώς της Ελλάδος. Πιάνουμε και διορίζουμε σε διάφορες θέσεις άσχετους ανθρώπους, χωρίς να ψάξουμε ποιο είναι το παρελθόν τους, αρκεί να είναι από τον κομματικό σωλήνα.
– Συναντάτε εμπόδια στο έργο σας;
Ξέρετε, πρέπει να απευθύνομαι κι εγώ στις υπηρεσίες προκειμένου να πάρω τα έγγραφα που χρειάζομαι για να κάνω τον έλεγχο. Εκεί πάντα υπάρχει ένας ρυθμός δημοσιοϋπαλληλικός. Πρέπει να πιέσεις καταστάσεις, να στείλεις 2η και 3η επιστολή, να απειλείς πολλές φορές με πειθαρχικό για να μπορέσεις να μαζέψεις τα έγγραφα και να προχωρήσουν οι διαδικασίες ελέγχου. Αυτό δεν είναι ακριβώς εμπόδιο, είναι ο ρυθμός που είχε μάθει να κινείται ο δημόσιος τομέας μέχρι πρότινος.
Αυτά πρέπει να τα ξεχάσουμε. Πρέπει να γίνει ο δημόσιος τομέας πιο αποτελεσματικός.
Επιπλέον, κατέθεσα στη βουλή σε επερώτηση 14 νόμους που εμπόδισαν το έργο μου, με τους οποίους παραγράψανε ποινικές ευθύνες, κρίνανε νόμιμες δαπάνες κλπ. Επιπλέον είναι παρατηρημένο και στην ποινική δικαιοσύνη ότι οι επώνυμοι έχουν άλλη μεταχείριση, πολλές φορές απαλλάσσονται με βουλεύματα ελλείψει δόλου. Δεν μπορώ να πω ονόματα φυσικά διότι πρόκειται για προσωπικά δεδομένα. Όμως θέλω να τονίσω ότι για μένα η έλλειψη δόλου για να διαπιστωθεί απαιτεί απόφαση δικαστηρίου με ακροατήριο, δεν μπορεί να γίνεται με βούλευμα στην προδικασία. Αν δεν εξετάσεις άμεσα τον μάρτυρα, τον κατηγορούμενο, δεν μπορείς να καταλάβεις αν είχε πρόθεση ή όχι. Γι’ αυτό επιμένω ότι η έλλειψη δόλου πρέπει να γίνεται μόνο με πειθαρχική απόφαση όχι με βούλευμα.
– Έχετε δεχθεί άνωθεν παρεμβάσεις;
Δεν τόλμησε να παρέμβει ποτέ κανένας για έναν απλό λόγο. Εγώ δεν ζήτησα ποτέ από κανέναν τίποτα. Αν δεν τους δώσεις το θάρρος δεν τολμάνε να παρέμβουν.
– Ποια κυβέρνηση έκανε τα περισσότερα για τη καταπολέμηση της διαφθοράς στο δημόσιοι;
Αυτή τη στιγμή, ο κ. Μητσοτάκης είναι πολύ ενεργός, προσπαθεί, ειδικά σε ό,τι αφορά τους επιόρκους, κάνει έναν μεγάλο αγώνα και δείχνει πολιτική βούληση, προσπαθεί.
Για όλα τα πράγματα χρειάζεται συνεχής πολιτική βούληση. Το να βγεις και να κάνεις δηλώσεις ότι θα φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο δεν αρκεί. Το ακούμε χρόνια και ποτέ δεν έχει φτάσει το μαχαίρι στο κόκαλο.
– Πόσο κοστίζει η διαφθορά;
Σύμφωνα με μία μέτρηση που έκανε πριν από μερικά χρόνια το Ινστιτούτο Bookings, μας κοστίζει περίπου 20 εκατ. δολάρια το χρόνο. Δεν μπορούμε να το υπολογίσουμε με ακρίβεια. Αυτό που υπολογίζεται με ακρίβεια είναι το κόστος της γραφειοκρατίας που αποτελεί το 6,8% του ΑΕΠ. Η γραφειοκρατία λοιπόν μας κοστίζει γύρω στα 13 δισ. ετησίως.
– Τι πρέπει να κάνουμε;
Πρέπει να ληφθούν πολλά μέτρα, όμως το σημαντικότερο μέτρο είναι η ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης. Η κατάσταση έχει φθάσει στα όρια της αρνησιδικίας, κανένας πλέον δεν φοβάται τα δικαστήρια. Διότι όταν κάνει 8 χρόνια να δικαστεί μια υπόθεση, δεν τα φοβάται, δεν υπάρχει η αμεσότητα. Κατατίθεται μήνυση, διατάσσεται μία προκαταρκτική η μία ΕΔΕ που δεν ξέρεις ποτέ πότε θα ολοκληρωθεί. Πρέπει να είναι ταχεία και αποτελεσματική η Δικαιοσύνη.
Σαφώς πρέπει να βοηθήσουμε κι εμείς οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και επιπλεόν να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη μέσω των ΜΜΕ. Όλοι πρέπει να κινητοποιηθούμε για να καταπολεμήσουμε τη διαφθορά.
Διότι το κλειδί είναι η εκπαίδευση των πολιτών. Να μάθει ο πολίτης τι κοστίζει η διαφθορά και να μην φοβάται να την καταγγείλει. Γι αυτό και η πολιτεία πρέπει να τον προστατεύει.
