Του Α­θα­νά­σιου Θε­ο­δω­ρά­κη*

Η φθί­νου­σα πο­ρεί­α των ση­με­ρι­νών πο­λι­τι­κών κομ­μά­των εί­ναι εμ­φα­νής. Δη­μι­ουρ­γή­μα­τα μιας άλ­λης ε­πο­χής, τα κόμ­μα­τα έ­χα­σαν τον ρό­λο τους, κυ­ρί­ως έ­χα­σαν την α­ξι­ο­πι­στί­α τους λό­γω της α­πο­τυ­χί­ας τους να δι­α­χει­ρι­σθούν την κρί­ση, ε­νώ ο τρό­πος λει­τουρ­γί­ας τους θυ­μί­ζει πε­ρισ­σό­τε­ρο ι­δι­ω­τι­κές λέ­σχες, πα­ρά ζων­τα­νά όρ­γα­να της δη­μο­κρα­τί­ας. Γεν­νή­θη­καν, ε­ξε­λί­χθη­καν και έ­δρα­σαν σε έ­να το­πί­ο κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας το ο­ποί­ο ταυ­τί­ζον­ταν με κοι­νω­νι­ο­λο­γι­κά και οι­κο­νο­μι­κά δε­δο­μέ­να που δεν υ­πάρ­χουν πλέ­ον. Ε­ξέ­φρα­σαν μια ε­πο­χή, ταυ­τί­στη­καν με αυ­τήν και με τις πρα­κτι­κές της και δη­μι­ούρ­γη­σαν έ­να σύ­στη­μα ε­ξου­σί­ας που βρί­σκε­ται στο τέ­λος του. Το φαι­νό­με­νο εί­ναι βέ­βαι­α δι­ε­θνές και πα­ρά τις ε­θνι­κές ι­δι­ο­μορ­φί­ες, η ε­νερ­γη­τι­κή ή πα­θη­τι­κή δυ­σπι­στί­α των πο­λι­τών προς τα κόμ­μα­τα αυ­ξά­νε­ται.

Τα κόμ­μα­τα που έ­χου­με αρ­κούν­ται σή­με­ρα σε μια α­να­κα­τα­νο­μή των ρό­λων, δεν πα­ρά­γουν πλέ­ον πο­λι­τι­κή. Οι σχε­δια­σμοί γί­νον­ται α­πό άλ­λους πα­ρά­γον­τες και οι α­πο­φά­σεις λαμ­βά­νον­ται ε­ρή­μην των κομ­μά­των. Το σύ­στη­μα έ­φτα­σε στα ό­ριά του και χρει­ά­ζε­ται ρι­ζι­κή α­να­μόρ­φω­ση με κύ­ριο αί­τη­μα την ε­πι­κυ­ρι­αρ­χί­α της πο­λι­τι­κής. Η νέ­α ε­πο­χή προ­ϋ­πο­θέ­τει και μια νέ­α πο­λι­τι­κή λο­γι­κή. Η α­να­σύν­θε­ση του υ­πάρ­χον­τος κομ­μα­τι­κού συ­στή­μα­τος, α­κό­μα κι αν πε­τύ­χει θα εί­ναι προ­σω­ρι­νή, ε­πει­δή οι πραγ­μα­τι­κές α­νάγ­κες της χώ­ρας (οι­κο­νο­μί­α, κοι­νω­νί­α, νε­ο­λαί­α, α­νερ­γί­α, χρέ­ος, κλπ) εί­ναι τρο­μα­κτι­κές και ε­πι­τάσ­σουν άλ­λους ρυθ­μούς και άλ­λο μον­τέ­λο δρά­σης, κα­τα­νά­λω­σης και κυ­ρί­ως πα­ρα­γω­γής. Ε­πι­τάσ­σουν ει­δι­κό­τε­ρα την ε­πε­ξερ­γα­σί­α ε­νός σχε­δί­ου βι­ώ­σι­μης α­νά­πτυ­ξης για τη χώ­ρα. Ε­κεί πά­σχει κυ­ρί­ως το υ­πάρ­χον πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό, ε­πει­δή βλέ­πει τον κό­σμο μέ­σα α­πό την α­να­κα­τα­νο­μή των ρό­λων του ί­διου θιά­σου. Ρό­λων βέ­βαι­α προ­κα­θο­ρι­σμέ­νων, ε­λεγ­χό­με­νων και α­νώ­δυ­νων. Ε­πο­μέ­νως λί­γο πε­ρισ­σό­τε­ρη ή λι­γό­τε­ρη κεν­τρο­δε­ξιά ή κεν­τρο­α­ρι­στε­ρά δεν λύ­νει το ζή­τη­μα: χρει­ά­ζε­ται συ­στη­μι­κή α­πάν­τη­ση σε μια συ­στη­μι­κή πρό­κλη­ση.

Αυ­τό δεν έ­χει α­κό­μα α­παν­τη­θεί, αυ­τός ή αυ­τοί που θα το κά­νουν θα έ­χουν το προ­βά­δι­σμα για την ε­πό­με­νη φά­ση, τη νέ­α ε­πο­χή. Συμ­βο­λι­κά και ου­σι­α­στι­κά χρει­ά­ζον­ται ι­δέ­ες που θα εκ­φρά­ζουν την ελ­πί­δα, την προ­ο­πτι­κή της χώ­ρας. Και φυ­σι­κά χρει­ά­ζον­ται ά­φθαρ­τα πρό­σω­πα κύ­ρους που θα εκ­φρά­ζουν το λα­ϊ­κό αί­τη­μα της ρι­ζι­κής α­να­νέ­ω­σης. Ού­τε λοι­πόν η α­πο­μί­μη­ση του πρό­σφα­του πα­ρελ­θόν­τος αρ­κεί, ού­τε η α­να­κα­τα­νο­μή των ρό­λων των ση­με­ρι­νών κομ­μά­των ε­ξου­σί­ας. Ο­λα θα σα­ρω­θούν α­πό την πί­ε­ση των πραγ­μα­τι­κών α­ναγ­κών, δεν υ­πάρ­χουν γι­α­τρο­σό­φια. Ε­κεί φτά­σα­με, στο τέ­λος, δη­λα­δή στην ελ­πί­δα.

Γι αυ­τό η ε­πι­στρο­φή της πο­λι­τι­κής και ο τρό­πος λει­τουρ­γί­ας των θε­σμών σή­με­ρα εί­ναι ση­μαν­τι­κό­τα­το θέ­μα. Πέ­ρα α­πό το γε­νι­κό­τε­ρο θέ­μα της αλ­λα­γής κι ό­χι α­πλά της α­να­θε­ώ­ρη­σης του Συν­τάγ­μα­τος και της συ­να­κό­λου­θης αλ­λα­γής του Πο­λι­τεύ­μα­τος α­πό Προ­ε­δρευ­ο­μέ­νη σε Προ­ε­δρι­κή Δη­μο­κρα­τί­α, πρέ­πει να φαν­τα­σθού­με κι έ­να σύ­στη­μα αν­τι­προ­σώ­πευ­σης των πο­λι­τών πιο ά­με­σο, πιο δη­μο­κρα­τι­κό και κυ­ρί­ως πιο λει­τουρ­γι­κό. Μπο­ρού­με να έ­χου­με μια Βου­λή των Ελ­λή­νων αν­τά­ξια της α­πο­στο­λής της. Για να γί­νει αυ­τό πρέ­πει να έ­χου­με στη Βου­λή των Ελ­λή­νων πολ­λούς α­νε­ξάρ­τη­τους βου­λευ­τές κι ό­χι μό­νο βου­λευ­τές που α­νή­κουν σε κόμ­μα­τα. Ε­νας κρί­σι­μος α­ριθ­μός α­νε­ξάρ­τη­των βου­λευ­τών μπο­ρεί να αλ­λά­ξει τα δε­δο­μέ­να και τον τρό­πο λει­τουρ­γί­ας του κοι­νο­βου­λί­ου. Εν­νο­εί­ται α­νε­ξάρ­τη­τοι βου­λευ­τές ο­ποί­οι θα ψη­φί­ζουν α­νε­πη­ρέ­α­στα, ε­λεύ­θε­ρα, κα­τά συ­νεί­δη­ση. Οι πλει­ο­ψη­φί­ες ή οι μει­ο­ψη­φί­ες θα δι­α­μορ­φώ­νον­ται α­νά­λο­γα με τα θέ­μα­τα, τον δη­μό­σιο δι­ά­λο­γο, την α­πο­δο­χή των ε­πι­χει­ρη­μά­των, την εν­σω­μά­τω­ση των τρο­πο­λο­γι­ών και την ποι­ό­τη­τα των νο­μο­θε­τη­μέ­των. Η αρ­χή της δε­δη­λω­μέ­νης θα βρει μια άλ­λη ε­φαρ­μο­γή και η κυ­βέρ­νη­ση θα υ­φί­στα­ται τον δη­μο­κρα­τι­κό έ­λεγ­χο της Βου­λής κα­θη­με­ρι­νά. Θα έ­χει την ευ­θύ­νη των κι­νή­σε­ων, αλ­λά θα πρέ­πει να πεί­θει κά­θε φο­ρά τους βου­λευ­τές, αν­τί να τους α­πει­λεί με μέ­τρα κομ­μα­τι­κής πει­θαρ­χί­ας.

Μέ­χρι που να α­ξι­ώ­σου­με και να ε­πι­βάλ­λου­με ως πο­λί­τες την λει­τουρ­γί­α κομ­μά­των αρ­χών, κομ­μά­των που σέ­βον­ται τους θε­σμούς και την κοι­νω­νί­α, οι α­νε­ξάρ­τη­τες προ­σω­πι­κό­τη­τες στη Βου­λή μπο­ρούν να λει­τουρ­γή­σουν δυ­να­μι­κά, θε­τι­κά, συν­θε­τι­κά, δη­μι­ουρ­γι­κά, και να κα­λύ­ψουν το ση­με­ρι­νό πο­λι­τι­κό κε­νό. Κε­νό προ­τά­σε­ων, κε­νό πο­λι­τι­κής. Κε­νό α­δι­α­φο­ρί­ας, α­πο­γο­ή­τευ­σης, α­πο­χής, ορ­γής. Κε­νό που εί­ναι ό­μως ε­πι­κίν­δυ­νο για τη δη­μο­κρα­τί­α και τον τό­πο.

Η υ­πάρ­χου­σα νο­μο­θε­σί­α για τις ε­θνι­κές ε­κλο­γές προ­βλέ­πει την δυ­να­τό­τη­τα πρό­τα­σης και α­νά­δει­ξης και α­νε­ξάρ­τη­των υ­πο­ψη­φί­ων. Η α­ξι­ο­ποί­η­ση αυ­τής της δυ­να­τό­τη­τας σε ε­θνι­κή κλί­μα­κα και με ορ­γα­νω­μέ­νο τρό­πο, θα μπο­ρού­σε να α­πο­τε­λέ­σει έ­να νέ­ο τρό­πο πο­λι­τι­κής πα­ρέμ­βα­σης των πο­λι­τών. Σή­με­ρα οι α­νε­ξάρ­τη­τοι βου­λευ­τές προ­έρ­χον­ται κυ­ρί­ως α­πό δι­α­γρα­φές ή δι­α­σπά­σεις κομ­μά­των, ε­νώ αυ­τό που προ­τεί­νω εί­ναι η συ­στη­μα­τι­κή χρή­ση των υ­φι­στα­μέ­νων νο­μο­θε­τι­κών προ­βλέ­ψε­ων για γε­νί­κευ­ση των α­νε­ξάρ­τη­των υ­πο­ψη­φι­ο­τή­των. Ε­τσι οι πο­λί­τες θα ε­πι­λέ­γουν οι ί­διοι τους υ­πο­ψή­φιους, θα τους προ­τεί­νουν, θα τους ψη­φί­ζουν και θα τους ε­λέγ­χουν κα­θό­λη τη διά­ρκεια της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής τους θη­τεί­ας.

Θα πρό­κει­ται στην ου­σί­α για πρω­το­βου­λί­α υ­περ­φα­λάγ­γι­σης των κομ­μά­των ε­ξου­σί­ας, αν και τα κόμ­μα­τα αυ­τά, α­μυ­νό­με­να και πι­α­σμέ­να α­πό τα γνω­στά προ­νό­μιά τους θα συ­νε­χί­σουν να υ­πάρ­χουν με μι­κρό­τε­ρη ε­πιρ­ρο­ή. Πρό­κει­ται για μια νέ­α μέ­θο­δο βελ­τί­ω­σης της εκ­προ­σώ­πη­σης, της δη­μο­κρα­τί­ας και α­νά­δει­ξης του ε­νερ­γού ρό­λου των πο­λι­τών. Στό­χος εί­ναι μια νέ­α σχέ­ση πο­λί­τη και πο­λι­τι­κής, με κύ­ριο αί­τη­μα την ποι­ό­τη­τα των δη­μο­σί­ων πο­λι­τι­κών και της δη­μο­κρα­τί­ας.

Πρα­κτι­κά ω­στό­σο τί­θε­ται το θέ­μα του ο­ρί­ου που θέ­τει ο νό­μος, δηλ. του ο­ρί­ου του 3%. Για να ξε­πε­ρά­σει έ­νας με­μο­νω­μέ­νος υ­πο­ψή­φιος αυ­τό το ό­ριο εί­ναι δύ­σκο­λο έ­ως α­δύ­να­το. Γι αυ­τό εί­ναι α­πα­ραί­τη­τη, η ί­δρυ­ση ε­νός «κόμ­μα­τος α­νε­ξάρ­τη­των υ­πο­ψη­φί­ων βου­λευ­τών». Με τον τρό­πο αυ­τό ό­χι μό­νο εί­ναι δυ­να­τή η ε­κλο­γή α­νε­ξάρ­τη­των βου­λευ­τών, αλ­λά εί­ναι σχε­τι­κά εύ­κο­λο να ε­κλε­γούν αρ­κε­τοί α­πό αυ­τούς. Τα μι­κρά κόμ­μα­τα που δο­κί­μα­σαν και ξα­να­δο­κί­μα­σαν να ε­κλέ­ξουν βου­λευ­τές και α­πέ­τυ­χαν, ε­φό­σον το ό­ριο αυ­τό του 3% δεν φαί­νε­ται να αλ­λά­ζει, δεν έ­χουν άλ­λο τρό­πο πα­ρά να συ­νερ­γα­σθούν, α­φή­νον­τας πί­σω τις πα­λι­ές πρα­κτι­κές, αρ­χη­γι­λί­κια και αν­τα­γω­νι­σμούς, προ­τεί­νον­τας ως υ­πο­ψη­φί­ους α­νε­ξάρ­τη­τες προ­σω­πι­κό­τη­τες. Έ­τσι θα εκ­προ­σω­πη­θεί στη Βου­λή και το ση­μαν­τι­κό πο­σο­στό ψη­φο­φό­ρων των μι­κρών κομ­μά­των που κυ­μαί­νε­ται συ­νο­λι­κά α­πό 5% μέ­χρι και 19%.

Η ύ­παρ­ξη μιας ι­σχυ­ρής ο­μά­δας α­νε­ξάρ­τη­των βου­λευ­τών δη­μο­κρα­τι­κής φι­λο­σο­φί­ας θα ο­δη­γή­σει εκ των πραγ­μά­των σε πε­ρισ­σό­τε­ρη δη­μο­κρα­τί­α, δι­α­φά­νεια και α­ξι­ο­κρα­τί­α. Θα α­ναγ­κά­σει τα κόμ­μα­τα να αλ­λά­ξουν τα­κτι­κή, θα βο­η­θή­σει στην ου­σι­α­στι­κή αλ­λα­γή, στην εμ­πέ­δω­ση κλί­μα­τος συ­νερ­γα­σί­ας, συ­νεν­νό­η­σης, δι­α­λό­γου, συ­ναί­νε­σης. Σή­με­ρα ο τό­πος έ­χει α­νάγ­κη α­πό πραγ­μα­τι­κή και ό­χι α­πλά κομ­μα­τι­κή δη­μο­κρα­τί­α, α­πό έ­να νέ­ο τρό­πο ά­σκη­σης της πο­λι­τι­κής, α­πό έ­να νέ­ο τρό­πο λει­τουρ­γί­ας της δη­μο­κρα­τί­ας.

Οι θε­σμοί και πρώ­τα η Βου­λή χρει­ά­ζον­ται α­να­νέ­ω­ση, η κρί­ση μας α­πέ­δει­ξε ό­τι χρει­ά­ζε­ται μια άλ­λη προ­σέγ­γι­ση: η οι­κο­νο­μί­α πρέ­πει να υ­πη­ρε­τεί την κοι­νω­νί­α, η πο­λι­τι­κή πρέ­πει να τε­θεί υ­πό τον έ­λεγ­χο της δη­μο­κρα­τί­ας. Α­φού τα ση­με­ρι­νά κόμ­μα­τα δεν θέ­λουν ή δεν μπο­ρούν να α­να­λά­βουν τις ευ­θύ­νες τους, ε­μείς οι πο­λί­τες εί­μα­στε υ­πο­χρε­ω­μέ­νοι να πα­ρέμ­βου­με. Το πρώ­το βή­μα, ο κα­τα­λύ­της, ας εί­ναι αυ­τό, η κα­τάλ­λη­λη προ­ε­τοι­μα­σί­α για τις ε­πό­με­νες ε­θνι­κές ε­κλο­γές με στό­χο την ε­κλο­γή πολ­λών α­νε­ξάρ­τη­των βου­λευ­τών. Το κομ­μα­τι­κό σύ­στη­μα θα χά­σει, αλ­λά η δη­μο­κρα­τί­α θα κερ­δί­σει.

*Ο Α­θα­νά­σιος Θε­ο­δω­ρά­κης εί­ναι πο­λι­τι­κός ε­πι­στή­μο­νας

n­e­o­p­o­l­i­t­e­v­ma.gr