Γράφει ο Γιώργος Καραμπάτος
Η πρόσφατη παρατεταμένη περίοδος υψηλών θερμοκρασιών στην περιοχή μας εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς σχετικά με την ετοιμότητά μας για πιθανές έντονες βροχοπτώσεις. Η επιστημονική κοινότητα επισημαίνει την αυξημένη πιθανότητα τέτοιων φαινομένων μετά από περιόδους ξηρασίας.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες,
Το Πανεπιστήμιο του Princeton διαπίστωσε αυξημένη συχνότητα των συνδεδεμένων μοτίβων ξηρασίας και έντονων βροχοπτώσεων [1].
Μελέτες στο Nature αναλύουν τις συνδυαστικές επιπτώσεις της ξηρασίας και των έντονων βροχοπτώσεων στις λεκάνες απορροής [2].
Η NASA επιβεβαιώνει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση τόσο των ξηρασιών όσο και των ακραίων υγρών φαινομένων [3].
Το Κέντρο για Κλιματικές και Ενεργειακές Λύσεις (C2ES) αναφέρει αυξημένη μεταβλητότητα των βροχοπτώσεων [4,5].
Έρευνα του καθηγητή ΕΚΠΑ Κώστα Καρτάλη προβλέπει σημαντική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στην Καλαμάτα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες [7].
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ιστορικά προηγούμενα. Ο καθηγητής Μαριολόπουλος Ηλίας Γ. ανέφερε ότι στις 24 Αυγούστου 1924, η θερμοκρασία στην Σπάρτη έφτασε τους 46 βαθμούς, δύο μήνες πριν τις καταστροφικές βροχοπτώσεις στον Ταΰγετο που έπληξαν την Καλαμάτα.
Ο καθηγητής IgnacioRodríguez-Iturbe, πρωτοπόρος στην οικοϋδρολογία, τόνισε τον κρίσιμο ρόλο της κατανόησης των φυσικών συστημάτων για την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων [9].
Επειδή η φαντασία μας παίζει καθοριστικό ρόλο στην προετοιμασία για πλημμύρες, η χρήση φωτογραφιών, κειμένων και αφηγήσεων από προηγούμενες πλημμύρες, ειδικά της Καλαμάτας, μπορεί να ενισχύσει τη νοητική απεικόνιση των κινδύνων [10]. Προτείνουμε την αξιοποίηση ιστορικού υλικού, όπως το βιβλίο του Ηλία Μπιτσάνη “Ιστορίες για την πόλη” σελ. 81-102 [8].
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα και την παρουσία της χωματερής Μαραθόλακας, προτείνουμε,
- Εντατικοποίηση του προληπτικού καθαρισμού ρεμάτων, παραποτάμων και του Νέδοντα, με έμφαση στα σκεπασμένα τμήματα.
- Δημιουργία ενός καινοτόμου προγράμματος εθελοντισμού που θα πραγματοποιείται κάθε Σεπτέμβριο, καθιερώνοντάς το ως ετήσιο θεσμό.
“Φύλακες των Ρεμάτων και του Υδροφόρου Ορίζοντα”.
Το πρόγραμμα αυτό θα προσφέρει ως κίνητρα στους εθελοντές:
- Δωρεάν διαμονή και διατροφή (σε σκηνές και με τοπικά προϊόντα)
- Εκπαίδευση σε τεχνικές περιβαλλοντικής αποκατάστασης
- Πιστοποιητικό συμμετοχής αξιοποιήσιμο σε ακαδημαϊκές σπουδές
- Πολιτιστικές εκδηλώσεις και μουσικές βραδιές
Οι εθελοντές θα συμμετέχουν σε δράσεις καθαρισμού, παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων και ενημέρωσης του Δήμου και της τοπικής μας κοινότητας.
- Εφαρμογή λύσεων βασισμένων στη φύση, όπως δημιουργία πράσινων ζωνών και χρήση κατάλληλων φυτών για διαχείριση νερού και πρόληψη διάβρωσης.
- Ανάπτυξη στρατηγικών προσαρμοστικής διαχείρισης για τις λεκάνες απορροής, με συμμετοχή των εθελοντών στη συλλογή δεδομένων.
- Διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη σημασία των φυσικών οικοσυστημάτων, ενσωματωμένων στο πρόγραμμα εθελοντισμού.
- Ενημέρωση πολιτών και επαγγελματιών για τους κινδύνους και τρόπους προετοιμασίας, με ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευμένων εθελοντών.
- Σχεδιασμός ολοκληρωμένου πλάνου έκτακτης ανάγκης για πιθανές πλημμύρες, αξιοποιώντας το δίκτυο εθελοντών.
- Ανάπτυξη ειδικού σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των κινδύνων της χωματερής Μαραθόλακας, συμπεριλαμβανομένης της τακτικής παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων και μέτρων πρόληψης διαρροών.
Προτείνουμε τη δημιουργία μιας ευρύτερης πρωτοβουλίας με τίτλο,
“Ροή-στη Γιορτή: Καθαρίζουμε, Μαθαίνουμε, Προστατεύουμε!!!”
Αυτή η πρωτοβουλία, που θα επαναλαμβάνεται κάθε Σεπτέμβριο, στοχεύει στην,
- Αντιμετώπιση της έλλειψης πόρων
- Ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης μέσω βιωματικών δράσεων
- Προώθηση του εθελοντισμού και της κοινοτικής συμμετοχής
- Προστασία της δημόσιας υγείας και του υδροφόρου ορίζοντα
- Παροχή ευκαιριών εκπαίδευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων
- Προετοιμασία για ακραίες καιρικές συνθήκες
Είναι επίσης κρίσιμο να θυμόμαστε τη λαϊκή σοφία που λέει “πριν πεινάσεις μαγειρεύεις”. Στην περίπτωση της χρήσης του νερού, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προετοιμαστούμε και να δράσουμε προληπτικά. Είναι επιτακτική ανάγκη να μάθουμε να ζούμε – νοικοκυριά, αγρότες και επιχειρήσεις – κάνοντας οικονομία στο νερό, το οποίο συνεχώς θα λιγοστεύει λόγω της αυξανόμενης ξηρασίας. Η υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης νερού και η ανάπτυξη μιας κουλτούρας υπεύθυνης χρήσης των υδάτινων πόρων πρέπει να γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας.
Η καθιέρωση αυτού του ετήσιου θεσμού, σε συνδυασμό με τη συνεχή προσπάθεια για εξοικονόμηση νερού, θα συμβάλει στη συνεχή προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντός μας. Παράλληλα, θα δημιουργήσει μια κοινότητα ευαισθητοποιημένων πολιτών και εθελοντών με μακροχρόνια δέσμευση στην περιβαλλοντική προστασία και την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα προετοιμαζόμαστε μόνο για τις άμεσες προκλήσεις, αλλά θα χτίζουμε ένα πιο βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον για την Καλαμάτα και την ευρύτερη περιοχή, προβάλλοντας ταυτόχρονα και χωρίς κόστος τον γαστρονομικό προορισμό, την πατρίδα της ΠΟΠ Ελιάς Καλαμάτας.
Παραπομπές
https://www.princeton.edu/news/2020/05/14/double-whammy-weather-study-identifies-increased-frequency-connected-patterns [1] https://www.nature.com/search?q=A+study+in+Nature+on+the+synergistic+effects+of+drought+and+heavy+rainfall%3A [2]
https://science.nasa.gov/climate-change/effects/ [3]
https://climate.ec.europa.eu/climate-change/consequences-climate-change_el[5] https://www.dianeosis.org/2021/10/oi-synepeies-tis-klimatikis-allagis-stin-ellada/ [7] https://eleftheriaonline.gr/images/2/pdf/2023/istories_gia_tin_poli.pdf [8]
https://doi.org/10.5194/nhess-24-2633-2024-supplement (10)
Ο Γιώργος Καραμπάτος είναι Εκτελ. Δ/ντής «Δρόμοι της Ελιάς» – Πρόεδρος Δικτύου Ελαιοπαραγωγών Πόλεων της Μεσογείου (RECOMED) – τέως Πρόεδρος Επιμελητηρίου Μεσσηνίας.
