Από αρχές φθινοπώρου θα αρχίσει να εφαρμόζεται ο αναθεωρημένος Κώδικας Δεοντολογίας από τις τράπεζες ο οποίος θα είναι και ο μπούσουλας για τη ρύθμιση «κόκκινων» στεγαστικών και «μικρών» επιχειρηματικών δανείων.Οι τράπεζες θα καλούν πλέον όσους δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το δάνειο και και θα τους ζητούν συνεργασία για την αποπληρωμή των δανείων αλλιώς θα επιβάλλονται κυρώσεις κυρώσεις.
Οι προβλέψεις του νέου Κώδικα δίνουν στους δανειολήπτες πολλές επιλογές για να σώσουν την περιουσία τους και στις τράπεζες τα όπλα για να πιέσουν περισσότερο, ειδικά όσους είναι στρατηγικοί κακοπληρωτές. Υπάρχουν πρόνοιες για εκείνους που έχουν αντικειμενική αδυναμία να πληρώσουν δόσεις και ευνοϊκά κριτήρια για νοικοκυριά και επιχειρήσεις να κρατήσουν σπίτια και επιχειρήσεις αρκεί να έχουν οφειλές μέχρι 1 εκατ. ευρώ.
Το γεγονός και μόνο ότι υπάρχει πρόβλεψη ακόμη και για πλήρη διαγραφή του συνόλου της οφειλής του δανειολήπτη, σε περίπτωση που δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία και ο δανειολήπτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην οφειλή του, δίνει ο Κώδικας. Εκτός από τη μερική ή ολική διαγραφή της οφειλής, ενεργοποιεί σειρά λύσεων υπέρ του δανειολήπτη που θα συνεργαστεί με την τράπεζα.
Με ερωτήσεις – απαντήσεις, η «Ημερησία του Σαββάτου» δίνει έναν αναλυτικό οδηγό για το τι μπορούν να κάνουν οι δανειολήπτες, τι να προσέξουν και πώς θα ρυθμιστούν τα δάνειά τους.
1. Πότε θα με ενημερώσει η τράπεζα για τα χρέη μου;
Η τράπεζα θα πρέπει να ενημερώσει με επιστολή τον δανειολήπτη εντός 15 ημερολογιακών ημερών και να του γνωστοποιεί τον λόγο που τον χαρακτήρισε ως μη συνεργάσιμο και τις λεπτομέρειες σχετικά με το χρονοδιάγραμμα βάση του οποίου θα κινηθεί η τράπεζα (π.χ. διαδικασία ρευστοποίησης του ακινήτου). Επίσης, θα πρέπει να επισημαίνει τον κίνδυνο εκποίησης περιουσίας και των εγγυητών. Οι εγγυητές θα εξακολουθούν να είναι υπόχρεοι για τυχόν εναπομείναν υπόλοιπο, μετά τον εκπλειστηριασμό της ακίνητης περιουσίας του δανειολήπτη.
2. Πότε θα πάρω κλήση από την τράπεζα για συνεργασία;
Η τράπεζα θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον δανειολήπτη ακόμα και αν το δάνειο βρίσκεται σε καθυστέρηση μερικών ημερών. Η γραπτή επικοινωνία είναι υποχρεωτική, αν το δάνειο βρίσκεται σε καθυστέρηση πάνω από 60 μέρες. Αν ο δανειολήπτης δεν ανταποκριθεί εντός συγκεκριμένης ημερομηνίας όπως αυτή προβλέπεται στον ορισμό του συνεργάσιμου δανειολήπτη η τράπεζα αποστέλλει τη δεύτερη επιστολή εντός επίσης 30 ημερών. Η δεύτερη επιστολή έχει προειδοποιητικό χαρακτήρα σε σχέση με τον χαρακτηρισμό του δανειολήπτη ως μη συνεργάσιμου και τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσει σε σχέση με τον εκπλειστηριασμό της πρώτης του κατοικίας.
Η τράπεζα καλεί τον δανειολήπτη σε ρύθμιση και του ζητά να της προσκομίσει τα οικονομικά του στοιχεία, συμπληρώνοντας τη φόρμα «Τυποποιημένης Οικονομικής Κατάστασης» (ΤΟΚ).
Η τράπεζα αξιολογεί τα οικονομικά στοιχεία του δανειολήπτη και συνεκτιμά: την περιουσιακή κατάσταση του, την τρέχουσα ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη, λαμβάνοντας υπόψη σε κάθε περίπτωση το συνολικό ύψος και τη φύση των χρεών του δανειολήπτη περιλαμβανομένων τυχόν οφειλών του έναντι άλλων ιδρυμάτων ή φορολογικών ή άλλων δημοσίων αρχών ή ασφαλιστικών φορέων, το ιστορικό οικονομικής συμπεριφοράς του και τη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής των οφειλών εκ μέρους του δανειολήπτη μέχρι τη λήξη της περιόδου ρύθμισης.
Λαμβάνεται υπόψη το ελάχιστο επίπεδο των «ευλόγων δαπανών» διαβίωσης που ταιριάζει στην περίπτωση του δανειολήπτη. Με πόσα δηλαδή μπορεί να ζήσει η οικογένειά του, πόσα μπορεί να διαθέτει για την αποπληρωμή του δανείου κ.λπ.
Σε περίπτωση υποβολής αντιπρότασης από τον δανειολήπτη, το ίδρυμα υποχρεούται να προβεί σε αξιολόγηση της εν λόγω αντιπρότασης και, εντός δύο μηνών από την παραλαβή της, είτε να συναινέσει με την αντιπρόταση είτε να απαντήσει εγγράφως ότι την απορρίπτει και ότι παραμένει ενεργός η αρχική του πρόταση, με τη βασική σχετική τεκμηρίωση είτε να υποβάλει νέα πρόταση, η οποία είναι και η τελική.
3. Ποιες είναι οι βραχυπρόθεσμες επιλογές μου;
Βραχυπρόθεσμοι τύποι ρυθμίσεων, δηλαδή με διάρκεια μικρότερη των δύο ετών προωθούνται σε περιπτώσεις όπου οι δυσκολίες αποπληρωμής κρίνονται, βάσιμα, προσωρινές.
Αν δηλαδή η τράπεζα πιστεύει ότι μπορεί ο δανειολήπτης κάποια στιγμή να καλύπτει τις δόσεις του, επιλέγει τις βραχυπρόθεσμες λύσεις.
(α) Κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και αναπροσαρμογή του προγράμματος αποπληρωμής του οφειλόμενου υπολοίπου.
(β) Συμφωνία αποπληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών με προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα.
(γ) Μείωση της τοκοχρεωλυτικής δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο που υπερβαίνει αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο.
(δ) Κατά τη διάρκεια καθορισμένης βραχυπρόθεσμης περιόδου να καταβάλλονται μόνο τόκοι.
(ε) Μείωση της δόσης αποπληρωμής σε επίπεδο μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί σε αποπληρωμή μόνο τόκων για καθορισμένη βραχυπρόθεσμη περίοδο. Οι ανεξόφλητοι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
(στ) Αναστολή πληρωμών για προκαθορισμένη περίοδο. Οι τόκοι κεφαλαιοποιούνται ή διευθετούνται.
4. Αν δηλώσω αδυναμία αποπληρωμής για πολύ χρόνο ποιες είναι οι επιλογές μου;
Η τράπεζα θα βάλει στόχο τη μείωση της τοκοχρεολυτικής δόσης ή/και της δανειακής επιβάρυνσης, λαμβάνοντας υπόψη συντηρητικές παραδοχές για την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη μέχρι τη λήξη του προγράμματος αποπληρωμής.
(α) Μείωση του επιτοκίου ή του επιτοκιακού περιθωρίου.
(β) Επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου
(γ) Διαχωρισμός της οφειλής του δανειολήπτη σε δύο τμήματα:
i) το τμήμα του δανείου, το οποίο ο δανειολήπτης εκτιμάται ότι μπορεί να αποπληρώνει, με βάση την υφιστάμενη και την εκτιμώμενη μελλοντική ικανότητα αποπληρωμής του, και
ii) το υπόλοιπο τμήμα του δανείου, το οποίο τακτοποιείται μεταγενέστερα, με ρευστοποίηση περιουσίας ή άλλου είδους διευθέτηση, η οποία συμφωνείται εξ αρχής από τα δυο μέρη.
(δ) Οριστική διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης του ιδρύματος, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι μπορεί να εξυπηρετηθεί ομαλά.
(ε) Αναδιοργάνωση της επιχείρησης, ώστε να καταστεί βιώσιμη και ικανή για την ομαλή εξυπηρέτηση των οφειλών της. Η αναδιοργάνωση μπορεί να περιλαμβάνει ενέργειες όπως η αλλαγή διοίκησης, η πώληση περιουσιακών στοιχείων, ο περιορισμός του κόστους, ο εταιρικός μετασχηματισμός, η ανανέωση πιστωτικών ορίων ή/και η παροχή νέων δανείων.
(στ) Μετατροπή μέρους της οφειλής σε μετοχικό κεφάλαιο, ώστε η εναπομένουσα οφειλή να διαμορφωθεί σε ύψος που εκτιμάται ότι είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί ομαλά.
5. Τι θα γίνει με το σπίτι μου;
Υπάρχουν επιλογές για όσους δεν μπορούν να πληρώσουν το στεγαστικό τους δάνειο. Είναι η οικειοθελής παραχώρηση του ακινήτου από τον δανειολήπτη στην τράπεζα, η μεταβίβαση της κυριότητας του ακινήτου στην τράπεζα και η διαμονή στο ακίνητο έναντι καταβολής ενοικίου.
Επίσης, η εθελοντική εκποίηση του ακινήτου από τον ίδιο τον δανειολήπτη σε συνεργασία με την τράπεζα και η απόκτηση του ακινήτου από την τράπεζα σε περίπτωση πλειστηριασμού στο πλαίσιο ευρύτερης συνεννόησης με τον δανειολήπτη για την οριστική διευθέτηση της οφειλής του.
6. Υπάρχουν πιο οριστικές λύσεις;
Η τράπεζα μπορεί να προχωρά σε κινήσεις για οριστική διευθέτηση του προβλήματος. Μεταξύ των λύσεων είναι:
(α) Εξωδικαστικός συμβιβασμός
(β) O δανειολήπτης, ο οποίος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στους όρους αποπληρωμής του δανείου, παραχωρεί οικειοθελώς την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα. Στη συμφωνία διατυπώνεται ξεκάθαρα ποιο θα είναι το υπόλοιπο. Η λύση μπορεί να αφορά οικιστικό ακίνητο ή επαγγελματική στέγη.
(γ) O δανειολήπτης μεταβιβάζει την κυριότητα του ακινήτου στο ίδρυμα υπογράφοντας σύμβαση ενοικίασης/χρηματοδοτικής μίσθωσης, η οποία του εξασφαλίζει τη δυνατότητα μίσθωσης του ακινήτου για ορισμένη ελάχιστη χρονική περίοδο. Δηλαδή ο ιδιοκτήτης γίνεται… νοικάρης στο ακίνητό του.
(δ) O δανειολήπτης προβαίνει οικειοθελώς σε πώληση του ακινήτου σε τρίτο με τη σύμφωνη γνώμη της τράπεζας. Αν το τίμημα της πώλησης είναι μικρότερο από το σύνολο της οφειλής, η τράπεζα προβαίνει σε διαγραφή της εναπομένουσας οφειλής.
(ε) Εξωδικαστική συμφωνία κατά την οποία η τράπεζα παίρνει είτε εφάπαξ καταβολή σε μετρητά (ή ισοδύναμα μετρητών) είτε σειρά προκαθορισμένων τμηματικών καταβολών. Στο πλαίσιο του διακανονισμού το ίδρυμα ενδέχεται να προβαίνει σε μερική διαγραφή της απαίτησης.
(στ) Η τράπεζα αποκτά την κυριότητα του ακινήτου σε πλειστηριασμό
(ζ) Η τελευταία οριστική λύση είναι η τράπεζα να αποφασίσει για τη διαγραφή του συνόλου της οφειλής εφόσον δεν υπάρχουν ρευστοποιήσιμα στοιχεία και δεν αναμένεται περαιτέρω ανάκτηση. Βεβαίως για την επιλογή αυτή υπάρχουν αυστηρά κριτήρια.
7. Ποια δάνεια εξαιρούνται από τις προβλέψεις του Κώδικα
Εξαιρούνται οι απαιτήσεις από συμβάσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί πριν από την 1 Ιανουαρίου 2015. Επίσης, απαιτήσεις έναντι δανειολήπτη που έχει υποβάλει αίτηση υπαγωγής στο Νόμο 3869/2010, για την οποία έχει ορισθεί δικάσιμος, απαιτήσεις έναντι δανειολήπτη, κατά του οποίου τρίτοι πιστωτές έχουν κινήσει δικαστικές ενέργειες για την εξασφάλιση προς αυτούς χρεών ή έχει ήδη τεθεί σε καθεστώς εκκαθάρισης, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
8. Πόσα είναι τα «κόκκινα» δάνεια;
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, έχουν ξεπεράσει τα 108 δισ. ευρώ. Είναι τόσο εμφανές το πρόβλημα ώστε οι τράπεζες επισημαίνουν ότι από 39.9% που ήταν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο τέλος του 2014 έφτασαν σε ένα χρόνο το 44,2%. Στο πρώτο τρίμηνο του 2016 παρατηρείται αύξηση και το ποσοστό ανέβηκε στο 45,1% του συνόλου των δανείων.
Στα επιχειρηματικά δάνεια, από τα 148 δισ. ευρώ τα 64,8 δισ. έχουν «κοκκινήσει». Στα νοικοκυριά όπου τα στεγαστικά συνολικά είναι 68,5 δισ. ευρώ το 41% είναι μη εξυπηρετούμενα.
Τι προβλέπεται για τις ευπαθείς ομάδες (ανάπηρους, καρκινοπαθείς κ.λπ.);
9. Προβλέπονται ειδικοί όροι για τον χειρισμό δανειοληπτών που εντάσσονται σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.
• Το ίδρυμα οφείλει να υιοθετήσει πολιτική χειρισμού δανειοληπτών με ειδικά προβλήματα υγείας (όπως όρασης, ακοής, βαριάς ή μακροχρόνιας ασθένειας, νοητικών προβλημάτων) που αιτιολογούν εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, ενσωματώνοντας στην πολιτική του σχετικά κριτήρια.
• Λαμβάνει τη σχετική πληροφόρηση και τεκμηρίωση από δανειολήπτη οφείλει να προσαρμόζει αναλόγως τον τρόπο επικοινωνίας μαζί του.
• Σε συνεργάσιμο δανειολήπτη για τον οποίο τεκμηριώνεται ιδιαίτερη οικονομική δυσχέρεια, ήτοι εισόδημα μικρότερο από το ελάχιστο επίπεδο των «ευλόγων δαπανών διαβίωσης» και απουσία ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων δικών του, της συζύγου ή των τέκνων του, πλην της κατοικίας, στην οποία ο δανειολήπτης διαμένει και η αντικειμενική αξία της οποίας δεν υπερβαίνει το ποσό των ευρώ εκατόν σαράντα χιλιάδων (140.000), το ίδρυμα προτείνει: λύση μακροχρόνιας ρύθμισης (για το χρονοδιάγραμμα και το ύψος των καταβλητέων δόσεων, λαμβάνονται υπόψη όλοι οι προφανείς παράγοντες που μπορεί ευλόγως να επηρεάσουν την ικανότητα αποπληρωμής του δανειολήπτη) ή πρόταση οριστικής διευθέτησης (συνεκτιμώντας για την επιλογή της και στην περίπτωση αυτή τα ειδικά χαρακτηριστικά του δανειολήπτη και ιδίως αν παράλληλα με την οικονομική δυσχέρεια συντρέχουν προβλήματα υγείας).
Οι οκτώ αρχές για όσους χρωστούν σε πολλούς
10. Τι γίνεται αν χρωστάω σε πολλούς πιστωτές;
Όταν ο δανειολήπτης αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και ταυτόχρονα τα χρέη του είναι σε πολλές τράπεζες, η ΤτΕ προβλέπει οκτώ βασικές αρχές:
• Πρώτη αρχή: Όταν ο δανειολήπτης αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, όλοι οι εμπλεκόμενοι πιστωτές θα πρέπει να είναι διατεθειμένοι να συνεργαστούν μεταξύ τους, ούτως ώστε να υπάρξει επαρκής χρόνος («περίοδος αναστολής», «standstill period») προκειμένου να ληφθούν και να αξιολογηθούν πληροφορίες για την οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη, καθώς και για την προετοιμασία και την αξιολόγηση προτάσεων για τη διευθέτηση των απαιτήσεών τους έναντι του δανειολήπτη.
• Δεύτερη αρχή: Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναστολής, όλοι οι εμπλεκόμενοι πιστωτές συμφωνούν να απέχουν από τη λήψη οποιωνδήποτε μέτρων που έχουν σκοπό τη μείωση της απαίτησης τους προς τον δανειολήπτη.
• Τρίτη αρχή: Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναστολής, ο δανειολήπτης δεσμεύεται να μην προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις απαιτήσεις των εμπλεκόμενων πιστωτών σε σχέση με την κατάσταση κατά την ημερομηνία έναρξης της περιόδου αναστολής.
• Τέταρτη αρχή: Τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων πιστωτών εξυπηρετούνται καλύτερα, όταν συντονίζονται ως προς τον τρόπο με τον οποίο χειρίζονται τον δανειολήπτη. Ο συντονισμός αυτός είναι δυνατόν να διευκολύνεται, όταν συστήνονται συντονιστικές επιτροπές με εκπροσώπους των εμπλεκόμενων πιστωτών λαμβάνοντας υποστήριξη και επαγγελματιών συμβούλων.
• Πέμπτη αρχή: Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου αναστολής, οι πιστωτές πρέπει να καλέσουν τον δανειολήπτη να παρέχει και να επιτρέπει στους εμπλεκόμενους πιστωτές ή/και επαγγελματίες συμβούλους τους λογική και έγκαιρη πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πληροφορίες που αφορούν την οικονομική του κατάσταση, ώστε να καθίσταται δυνατή η καλύτερη αξιολόγηση της για την εξέταση βιώσιμων προτάσεων διευθέτησης των απαιτήσεων των εμπλεκόμενων πιστωτών.
• Έκτη αρχή: Οι προτάσεις για την διευθέτηση των απαιτήσεων των εμπλεκόμενων πιστωτών έναντι του δανειολήπτη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την ισχύουσα νομοθεσία ως προς την ιεράρχηση των απαιτήσεων.
• Έβδομη αρχή: Οι πληροφορίες που συλλέγονται για τους σκοπούς της παρούσας διαδικασίας καθώς και τυχόν προτάσεις για την επίλυση των οφειλών, θα πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλους τους εμπλεκόμενους πιστωτές, οι οποίοι θα πρέπει να τις χειρίζονται ως εμπιστευτικές, εκτός εάν αφορούν πληροφορίες ήδη δημόσια διαθέσιμες.
• Όγδοη αρχή: Εάν έχει χορηγηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση κατά τη διάρκεια της περιόδου αναστολής στο πλαίσιο τύπου ρύθμισης είναι εύλογο να εξοφλείται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις λοιπές απαιτήσεις των εμπλεκόμενων πιστωτών.
